Een docent gespecialiseerd in naoorlogs Europa en een docent Italiaanse geschiedenis schrijven samen een boek dat een ander perspectief wil bieden op het mooiste land van Europa. Eerder dan het clichématig te blijven zien als een land van de altijddurende stagnatie en achterblijver in Europa willen zij Italië presenteren als trendsetter van de moderne politiek. De vier delen van hun boek overlopen op een drafje vier experimenten die zich eerst in Italië hebben voorgedaan om nadien elders in Europa of de wereld te worden nagevolgd. Deze experimenten probeerden elk op hun beurt een manier te Het nationale experiment (1860-1921). Het totalitaire experiment (1922-1945). Het experiment van de partijen (1945-1978). Het experiment van de populisten (1979-2011). Deze vier worden in een epiloog nog gevolgd door een vijfde, lopend experiment, het experiment van de Vijfsterrenbeweging.
Deze dynamiek van proeftuin Italië wordt mooi samengevat op het einde van het boek. "Op het moment dat de crisis van de bestaande orde tot een climax komt, dient het volgende alternatief zich alweer aan. Liberaal Italië, dan ten onder ging in de nadagen van de Eerste Wereldoorlog, heeft het fascisme onder zijn eigen ogen tot wasdom zien komen in de loopgraven en in het parlement; op het moment dat Mussolini zelf werd afgezet in juli 1943 zette de christendemocratische voorhoede al de contouren van de naoorlogse partijdemocratie op papier; in de jaren tachtig, als de partijelites krampachtig vasthouden aan het bestaande stelsel, bereidt Berlusconi op televisie alvast de geesten voor op zijn aanstaande machtsovernamen; en ook Berlusconi zelf wordt in de dagen dat alle internationale media over hem schrijven ingehaald door Grillo en zijn nieuwe vorm van internetdemocratie." (p. 252-253) En ook nog: "Italië is een laboratorium voor nieuwe vormen van politiek omdat de afstand tussen droom en werkelijkheid hier groter is dan elders, wat noopt tot vergaande experimenten om die afstand te overbruggen." (p. 206)
Al bij al dus best een aardig boek dat in een notendop de geschiedenis van Italië serveert vanuit een originele invalshoek. En wat erg fijn is aan dit boek zijn de laatste vijftien bladzijden die bij wijze van dessert per deel nog een hele resem aanbevolen literatuur voorstelt. ( )