Wigardus à Winschooten (1639–1685)

inclusief CD-ROM. Hertaald en ingeleid door Hans Beelen, Ingrid Biesheuvel en Nicoline van der Sijs, met een cd-rom met de zeemanswoordenboeken en -lijsten van Nicolaas Witsen (1690), Georgius van Zonhoven (1740), J.P. Sprenger van Eyk (1835-1836), Jacob van Lennep (1856) en T. Pan (1857).

In 1681 publiceerde Wigardus van (of à) Winschooten een bijzonder origineel werk, waarin hij maritieme woorden, uitdrukkingen en spreekwoorden bijeenbracht. De Seeman, dat 368 pagina's en een kleine 1700 trefwoorden telt, verscheen op het moment dat de scheepsbouw in Nederland zijn hoogtepunt bereikte en Nederlandse schepen alle wateren ter wereld bevoeren. Scheepvaarttermen drongen door tot de gewone taal, waarin ze tot op heden nog dagelijks worden gebruikt, zij het vaak onbewust.
De Seeman is een uniek cultureel document waaruit blijkt dat Van Winschooten zijn tijd ver vooruit was. Tot dan toe verschenen er alleen tweetalige woordenboeken, maar Van Winschooten beschreef zowel de letterlijke als de figuurlijke betekenis van Nederlandse woorden als eerste in het Nederlands. Daarbij noteerde hij samenstellingen en (volks)uitdrukkingen en vermeldde hij dialectvarianten en etymologische verklaringen. Er bestonden wel verzamelingen van spreekwoorden, maar die waren nooit voorzien van een toelichting. De Seeman was het eerste woordenboek waarin de betekenis van spreekwoorden ook werd uitgelegd.
In deze deskundig hertaalde editie van de Seeman vindt u behalve diverse trefwoordenregisters ook een biografie over Van Winschooten en talloze prachtige, verhelderende illustraties. De Seeman bevat niet alleen een schat aan informatie over de Nederlandse taal, maar ook over scheepsbouw en scheepvaart in de Renaissance, op zeer smakelijke wijze verwoord door Wigardus van Winschooten.

De Zeeman.

Die 't Oosten wil berijken, Moet van het Weste wijken.

ô Seeman, die de woeste baaren,
Op goede hoop soo veer doorploegd,
Die sich op reis, naa't Heilland voegd,
Moet oock een wilde Zee bevaaren
Maar houd hij streek, daar's geen geval,
Dat hem goe reis beletten sal.
-Jan Luyken 1694-

Hij die op Neêrlands vlamd, neem Seemans taal te baat !
Hij kan goed Neêrlands, die goe' Seemans taal verstaat.
-… (más)