H. L. WesselingReseñas

Dit boek gaat vooral over de personen die een rol hebben gespeeld bij de verdeling van Afrika. Veel te horen over de mensen die het slachtoffer werden van deze verdeling, krijgen we niet. Mijn inziens is dit ook niet erg. Hier zijn genoeg andere boeken over geschreven. De persoonlijke benadering werkt goed. Je leert de, soms grillige, karakters van de mensen kennen die de verdeling van Afrika tot stand hebben gebracht. Wesseling vergeet ook nooit de handelingen van een persoon in een grotere context te zetten. De tekst is opgedeeld in hoofdstukken die weer in kleine stukjes zijn verdeeld. Hierdoor blijft de materie overzichtelijk. Wesselink schrijft in duidelijke taal, zonder al te moeilijke woorden en begrippen. Dit boek heeft me meer kennis bijgebracht van een interigerende en boeiende periode.

Prima boek, zoals eigenlijk alles van Wesseling, maar het boek is niet wat het zegt te zijn, namelijk een biografie van Charles de Gaulle. In plaats daarvan krijgt de lezer een gedegen studie over De Gaulle's terugkeer naar de politiek ten tijde van de Algerijnse opstand en zijn wedervaren als president van de Vijfde Republiek. Dit wordt aangevuld met een korte biografische schets van zijn leven tot aan 1939 en een evenzo beknopte samenvatting van zijn rol in de Tweede Wereldoorlog. Op mij kwam het over alsof Wesseling een studie wilde schrijven over De Gaulle als grondlegger van het huidige Frankrijk en er nog wat extra materiaal aan toevoegde om het een biografie te kunnen noemen.½

De in Dordrecht geboren schilder Ary Scheffer, zijn zwager de intellectueel en schrijver Ernest Renan en diens zoon de schrijver Ernest Psichari, spelen een belangrijke rol in het culturele en politieke leven in Frankrijk gedurende de negentiende eeuw. Met dit uitgangspunt heeft Wesseling een geschiedenis geschreven waar de biografische notities samenvallen met elementen uit de (staatkundige) geschiedenis van Frankrijk. Deze opzet is zeker niet onaardig; de geschiedenis van Frankrijk is boeiend en de personages komen goed in beeld terwijl het verhaal -met oog voor details en interessante anekdotes- vlot en met enthousiasme wordt verteld.

Ook voor Frankrijk was de negentiende eeuw een periode waarin grote maatschappelijk vernieuwingen vorm kregen. Dit boek biedt daarvan een prikkelend verslag waarbij de diverse onderlinge verbanden niet verwaarloosd worden.½

Wesseling kan heel onderhoudend schrijven; hij wordt wel eens de Godfried Bomans onder de Nederlandse historici genoemd. Maar naar mijn smaak is deze verzameling columns, essays en toespraken iets te badinerend om een beklijvende indruk na te laten.½

De naam van de historicus Wesseling staat, voor wat betreft zijn geschreven werk, garant voor vlot geschreven boeken, waarin het vertellende karakter de boventoon heeft. Zo ook met dit boek over Charles de Gaulle. De schrijver vertelt in dit boek het verhaal van deze Fransman en plaatst hem uitdrukkelijk in periodes waarin hij dominant aanwezig was. Dit levert een uiterst boeiende beschrijving op van hoogtepunten uit de Franse (en ook mondiale) geschiedenis. De lezer maakt kennis met een politicus die persoonlijke ambities slechts ten dienste stelde aan de door hem gewenste grandeur van Frankrijk. Veel aandacht wordt ook geschonken aan de onder zijn leiding doorgevoerde staatkundige vernieuwingen die uiteindelijk hebben geleid tot ‘De Vijfde Republiek’. Wesseling schrijft boeiend over de militair die staatkundige vernieuwingen voorstaat en daarbij het primaat van de politiek boven die van het leger stelt maar die echter wél als militair ‘nee’ zei tegen Pétain en de Vichy-regering. Het klinkt nu logisch en gewenst, maar tijdens de Tweede en Derde Republiek was dat zeker niet het geval. Alles wijst erop dat De Gaulle eenvoudigweg ook met een militaire cq. dictatoriale aanpak de hervormingen door had kunnen voeren. Hij heeft dat uitdrukkelijk niet gedaan.

Al lezend passeren De Eerste en Tweede Wereldoorlog, Algerije, Europa, studentenoproer, de plaats(verovering) van Frankrijk binnen NAVO en EU, kortom gebeurtenissen waar De Gaulle een prominente rol heeft gespeeld. Met als terugkerend thema: wat in zijn ogen niet in het belang van Frankrijk was kon rekenen op zijn ‘nee’.

Met dit boek in de hand, ontmoet je in Wesseling wederom een geboren verteller en gaat geschiedenis -zeker wanneer je daar een deel van hebt meegemaakt- weer volop leven.
Daarnaast ligt de kracht van het boek in het feit dat de lezer alle gelegenheid wordt gegund om zelf een oordeel te vormen, dat maakt het allemaal nog boeiender.

Wat hield de deling van Afrika in ? Wanneer we de landkaart van 1880 bekijken, zien we een beperkt aantal Europese bezittingen in Afrika, in 1914 is vrijwel het gehele werelddeel in Europese koloniën opgedeeld. Nog geen eeuw later waren de kolonies zelfstandig.
Frankrijk begon de deling met de bezetting van Tunis. Bij Kongo waren vele landen betrokken, Leopold II van België introduceerde de Vrijstaat met vrije handel die failliet ging en België nam de kolonie over. De twee oorlogen tussen de Britten en de Boeren, een strijd tussen blanken, gingen om het bezit in Zuid-Afrika. Het eindigde met de Marokkocrisis, de voorloper van de 1e wereldoorlog.
Er is veel leed aan de inwoners aangedaan, maar de deling van Afrika is toch in één opzicht van grote historische betekenis geweest. “Het aantal staatkundige eenheden in prekoloniaal Afrika bedroeg volgens een voorzichtige schatting ten minste tienduizend. Deze werden teruggebracht tot de enkele tientallen die we thans kennen.”
Het boek is in 7 hoofdstukken ingedeeld die elk duidelijk een periode en een regio bespreken.
Er passeren vele politici, avonturiers, ontdekkingsreizigers en allerlei interessante feiten de revue, de personages en dramatische gebeurtenissen komen in gedetailleerde beschrijvingen tot leven en zorgen ervoor, dat ik dit boek graag heb gelezen.

Dit boek van Frankrijk-kenner Wesseling beschrijft 3 oorlogen met Duitsland, de eerste van 1870-1871 en de 2 wereldoorlogen en daarnaast de koloniale veroveringen en de dekolonisatie tot het vertrek uit Algerije in 1962. De koloniale oorlogen moesten compenseren wat in 1870 in Frankrijk is misgegaan. Die eeuw van oorlogvoering ging in wezen om de hegemonie in Europa. De tekst gaat vergezeld van foto's. Dit is een boeiend boek.½