Marek ŠindelkaReseñas

A začalo to tak nadějně...

Není divu, že Šindelka svou Únavou materiálu vyvolal pozornost. Dobře napsaná kniha na aktuální téma, na něž má téměř každý nějak vyhraněný názor, snad ani nemohla neuspět. A je třeba uznat, že přinejmenším první čtvrtinu či dokonce polovinu knihy jsem nepochyboval, že Magnesia Litera je na místě. Jenže v druhé polovině jako by se Šindelkovo téma rozdrolilo do řady nesouvisejících úlomků, které se již nepodařilo spojit dohromady.

Při psaní na současné a mediálně pokryté téma se může snadno stát, že se z originální prózy stane spíše převyprávění novinových článků, které mají čtenáři velice čerstvě v paměti. Pokud by Únava materiálu pojednávala kupříkladu o útěku židovské rodiny z Vídně anektované nacistickým Německem (kterou podobně jako současné uprchlíky směřující do Evropy nikdo nechtěl přijmout), mohl by autor čerpat z dobových událostí jak by se mu zachtělo a přesto by šlo o příběhy pro většinu čtenářů nové, které by bylo snadné spojit s hrdiny knihy. Jenže v případě současné uprchlické „krize“ je to trošku jinak, většina incidentů a situací, ze kterých kniha vychází, je ještě v čerstvé paměti a autorovi se je nedaří přenést do osobní roviny. Jestliže se Šindelka snažil přiřadit tvář všem těm anonymním lidem, kteří reálně zažívají jím popisované útrapy, bohužel selhal, neboť jsem na konci knihy neměl k jeho hrdinům o nic větší vztah než k oněm anonymním davům, které po dlouhou dobu plnily přední stránky novin.

Kecal bych kdybych tvrdil, že jsem nebyl zvědavý, jak se příběh vyvine, jenže s každou přibývající stránkou druhé poloviny knihy, v níž se témata nabalovala a nakusovala ovšem nedokončovala, bylo jasnější, že se žádné velké překvapení nečeká. Jasně, oceňuji lidskost Šindelkova přístupu, někoho možná může překvapit, že i uprchlíci jsou lidé. Pokud se však nejmenujete Tomio, nebudete na konci Únavy materiálu o nic moudřejší. Pokud ano, zavrhnete Šindelkovy hrdiny jako nerealistické Mirky Dušíny, kteří se i v naprostém zoufalství snaží jakékoli prohřešky vyvážit dobrými skutky, jen aby snad neměli na kontě jakýkoli černý puntík.

Tři hvězdičky si však Únava materiálu zaslouží. První hvězdičku dostane za svou strhující první část. Druhou za zajímavé téma. A třetí prostě proto, že je mi Šindelkův světonázor sympatický a nikdy jsem vám nesliboval, že budu hodnotit objektivně.

Het derde boek dat ik van deze schrijver lees door het Das Mag abonnement. De titel stond me wat tegen omdat ik bang was voor moraliseren over het klimaat. Dat pakte uiteindelijk heel anders uit en de uitleg van de titel verraste mij zelfs doordat het alleen een keer terloops is genoemd als zijnde een van de psychische stoornissen waar de vorige generatie aan heeft geleden.

Het boek speelt zich af in een toekomst waarin door klimaatveranderingen de mensen noodgedwongen hele andere levens zijn gaan leiden en de politieke structuren ook aan verandering onderhevig zijn. Er is een continu gevoel van hitte en vochtigheid aanwezig zonder dat dit nu zo expliciet beschreven staat. Dit maakte wel indruk op me.

Wat mij minder boeide was het eigenlijke verhaal over een man die een zeldzame plant gesmokkeld heeft. Zijn achterliggende geschiedenis wordt in brokstukken langzaam prijs gegeven. Het springen in de tijd verwarde me soms en ook de perspectiefwisselingen kon ik niet altijd meteen plaatsen. Het voelde mij te veel bedacht en te weinig natuurlijk waardoor het me te weinig greep.

De vormgeving vond ik dan wel weer heel mooi met de hoofdstukken die simpelweg met een cijfer zijn aangeduid waarbij op een dubbele bladzijden organische vormen te zien zijn zonder dat het werkelijk iets is net zoals op de kaft maar dan in zwart-wit.½

Novelle waarin een jongeman lukraak een treinbestemming kiest en bij aankomst een intrigerende polaroid vindt van een hem onbekend meisje.

De vluchtelingenkwestie. De meest geraffineerde en onwaarschijnlijke verbergplaatsjes voor de vluchtelingen komen aan bod...
Een sociale roman, zonder kadering van enige achtergrond. Goed en vlot geschreven. Boek in halve dag gelezen... Zeker geen literair werk. Score : 2 GT

Marek Sindelka (°1984) is één van de belangrijkste jonge schrijvers van Tsjechië. In ‘Materiaalmoeheid’ (Engels: material fatigue) presenteert hij twee dooreen geweven vluchtelingenverhalen, van 2 broers die duidelijk afkomstig zijn uit Syrië. Ze zijn elkaar onderweg kwijtgeraakt en dolen apart rond in een zo goed als zeker Oost-Europees land in barre, winterse omstandigheden. Wat ze meemaken is bijwijlen hallucinant en mensonterend. Het is duidelijk dat Sindelka de aandacht wil vestigen op het moeilijke lot van de vluchtelingen, en op de wreedaardigheid van mensenhandelaars, het cynisme van de media, en de brutaliteit van extreemrechtse groepen.
Maar hij doet dat in een zeer bijzondere stijl: meestal in heel korte zinnen, zonder veel opsmuk, erg klinisch dus, zelfs bijna mechanisch. Misschien is dat om het onmenselijke nog meer in de verf te zetten, want de intensiteit van deze roman kan echt wel tellen. Sindelka’s stijl deed me enigszins denken aan die van de Franse schrijver Alain Robbe-Grillet, die bijvoorbeeld in ‘La Jalousie’ allerlei materiële dingen voor zichzelf laat spreken, wat een heel bevreemdend effect heeft. Ook in de roman van Sindelka is het alsof zowel de materiële dingen als het lichaam van de vluchtelingen zelf aan een enorme slijtageslag worden onderworpen. De titel, Materiaalmoeheid, wijst op de corrosie die elk materieel element op de duur ondergaat, een corrosie die op de duur compleet ondermijnend is. Sindelka maakt dat heel tastbaar. Maar helaas gaat zijn klinische stijl op de duur wel storen, het werd gewoon teveel, de personages zelf komen amper tot leven. Hoe onthutsend zijn verhaal ook is, ik merkte bij mezelf na een tijdje enige ‘materiaalmoeheid’, de laatste 70 bladzijden las ik bijna diagonaal en dat deugt dus niet. Spijtig.

Het eerste boek van Marek Šindelka uitgegeven door Das Mag heet Anna in Kaart Gebracht, waar ik zeer positief verrast door was. Bij het lezen van Materiaalmoeheid stond me dat niet meer helder voor ogen dus had ik er verder geen verwachtingen van.

Ik heb het boek in een dag gelezen, iets wat ik zelden doe. De eerste helft in de trein van Amsterdam naar Enschede en de tweede helft op de terugweg. Oftewel het las relatief makkelijk weg. Het taalgebruik is natuurlijk en valt tijdens het lezen niet op. Daardoor werd mijn aandacht meer getrokken naar de inhoud.

En daar ging het mis. Het verhaal wordt verteld vanuit het perspectief van twee jonge broers die elkaar kwijtraken bij hun vlucht uit Syrië naar Europa. Natuurlijk een zeer actueel onderwerp. Maar wat mij bleef steken was de manier waarop deze gruwelijke geschiedenis verteld wordt, alsof het om een spannend fantasyverhaal gaat waarin vaak moeilijke reizen worden beschreven en de hoofdpersonen door allerlei gevaren worden bedreigd. Het hield me op afstand van de realiteit.

Ook snap ik niet goed waarom een Tsjechische schrijver dit verhaal wil vertellen. Misschien dat hij er meer mee te maken heeft dan ik weet. Maar boeken die ik heb gelezen van schrijvers die het een en ander hebben meegemaakt, komen op mij heel anders over.

Zo enthousiast ik over Anna in Kaart Gebracht was, zo teleurgesteld ben ik over dit boek. Zonde.½

Wat een talent... Ongelooflijk knap geschreven. Een echte aanrader.

Das Mag is de nieuwe uitgeverij die slechts enkele boeken per jaar uitgeeft en Anna in Kaart Gebracht is daar een van. Omdat ik deze uitgeverij sympathiek vind, heb ik dit boek gekocht zonder ook maar iets te weten van de schrijver of over het boek zelf. Dit boek was dan ook een complete verrassing en een zeer aangename kan ik wel zeggen.

Op de achterflap staat iets van dat de schrijver in zijn eigen land Tsjechië als een van de grootste schrijvers van zijn land wordt beschouwd. Dat is nogal wat poeha en ik had er al wat spijt van dat ik die woorden gelezen had voor ik het boek zelf had opengeslagen. Maar ik had helemaal geen spijt hoeven hebben want van het hele boek heb ik van elk woord gesmuld.

En ja, waar zit het hem dan in? Het boek gaat over Anna zoals de titel al aangeeft. Het verfrissende is dat zowel over haar verteld wordt vanuit verschillende personages als uit haarzelf. De hoofdstukken zijn korte verhalen die prima op zichzelf kunnen staan. Bij de eerste twee hoofdstukken had ik dan ook even het idee dat het om een bundel korte verhalen ging. Maar gaandeweg wordt er een geheel gevormd door al deze afzonderlijke stukken. Je leert Anna kennen maar misschien meer nog leer je de tijdsgeest kennen en dat maakt het boek ook zo sterk.

Naast dat de personages vertellen over gebeurtenissen, wordt er ook heel wat voor zich uitgedacht. Mijmeringen over het leven of hoe anderen in die situatie zich zouden gedragen. En er zijn ook een hoop broeierige gevoelens, zo goed als altijd van seksuele aard zonder dat het vervelend wordt. En de onzekerheden die uit ten treuren worden uitgeplozen en doorvoelt. Allemaal geschreven in heldere taal maar ook weer lyrisch. Ik heb dan ook een mateloze bewondering voor de vertaler. Als ik niet anders zou weten dan zou ik denken dat het door een Nederlander geschreven is.

Een hoogstaand debuut in mijn ogen. Wie weet wat er nog meer uit deze schrijver gaat komen.

Charmante vertelling over een zich vervelende mythomaan die in overdrive gaat wanneer hij per toeval in een hem onbekend stadje een polaroid van een geheimzinnig meisje in een vuilnismand ontdekt. Sindelka (Anna in kaart gebracht) etaleert met veel praal zijn talent en gaat op de korte baan ongegeneerd voluit voor de literaire kwinkslag.

Ambitieuze roman met een ingewikkeld web van plots en intriges, een kluwen waarin het jonge supertalent Sindelka zich af en toe vergaloppeert. Het hangt allemaal wat met haken en ogen aan elkaar en soms loop je als lezer wat verloren, maar de heldere stijl en de humor maken veel goed. De taal is bij momenten wat te gezwollen, de beeldspraak hier en daar overbombast.
Tip aan uitgever Das Mag: een doorzichtige plastieken flap is mooi en leuk, maar scheurt heel makkelijk, wat jammer is natuurlijk.

Focus***** DS***** CE*****