Prachtig uitgegeven boek, met schitterende illustraties. Goed en meeslepend geschreven. ( )

België, Vlaanderen, Wallonië, ... België zit ingewikkeld in elkaar, dat weet iedereen. De geschiedenis is van België is rijk, turbulent, zoals verteld in o.a. [b:Belgium: Long United, Long Divided|14494159|Belgium Long United, Long Divided|Samuel Humes|https://i.gr-assets.com/images/S/compressed.photo.goodreads.com/books/1378679197l/14494159._SY75_.jpg|20136728] (mijn recensie) en [b:Het Belgisch labyrint: een wegwijzer|12183020|Het Belgisch labyrint een wegwijzer (overschilderd natuurlijk)|Geert van Istendael|https://i.gr-assets.com/images/S/compressed.photo.goodreads.com/books/1336214836l/12183020._SY75_.jpg|2727643] (mijn recensie), twee boeken die ik ten zeerste kan aanbevelen.

Maar goed, Vlaanderen, sinds lang onderwerp van vele politieke beslissingen en problemen, maar eveneens een regio met een zeer rijke geschiedenis. Op school heb je wel wat geschiedenis over deze streek moeten leren, maar zoals gebruikelijk verwatert en verdwijnt die kennis na verloop van tijd. Daarom, en gezien de oneindige politieke twisten, even een reis terug in de tijd, terug naar hoe het allemaal begon, wie Vlaanderen bestuurde, en hoe Vlaanderen eigenlijk steeds in de tang zat en de speelbal was van voornamelijk Frankrijk en Engeland. Zonder te spreken over de enorme macht en invloed van de katholieke kerk.

Deze nieuwe editie van 'Graven van Vlaanderen (861-1384) is onderverdeeld in elf (11) delen, opgesteld in chronologische volgorde. Daaraan gekoppeld, op het einde van het boek, bevinden zich de nodige stambomen (die van groot belang én nut zijn in het ontwarren van het kluwen aan Boudewijns, Margaretha's, Johanna's, Filipsen, Robrechten, Lodewijken, Godfrieds, Edwards, Jans, en meer), een ellenlange bibliografische lijst van geraadpleegde werken (mooi gestructureerd, overeenkomstig de delen van het boek) en een index van alle personages die de revue gepasseerd zijn. Deze index geeft nog beter weer - zij het zeer klein gedrukt, want 't is een zeer lange lijst - hoeveel van elke naam er de afgelopen eeuwen een rol gespeeld hebben in de geschiedenis van Vlaanderen in de periode 861-1384. Daarna namen de Bourgondiërs over, maar daarover vertelt de heer De Maesschalck in [b:De Bourgondische vorsten|56213702|De Bourgondische vorsten (1315-1530)|Edward De Maesschalck|https://i.gr-assets.com/images/S/compressed.photo.goodreads.com/books/1607413491l/56213702._SY75_.jpg|17204683], dat op mijn verlanglijstje staat.

En dan vergeet ik nog de illustraties die in bepaalde hoofdstukken voorkomen: kaartjes van de respectievelijke gebieden, veldslagen, veroveringen, ... alsook (zwart-witte) afbeeldingen (schilderijen) van de verschillende graven, al dan niet met hun gemalin (gravin).

Overzicht van de elf delen over de graven van Vlaanderen, uiteraard voorafgegaan door een 'Woord vooraf':

01) De geboorte van Vlaanderen (861-879)
02) De jaren van expansie (879-1067)
03) Broederstrijd en triompf (1067-1119)
04) Burgeroorlog in Vlaanderen (1119-1128)
05) Het hoogtij van Vlaanderen (1128-1191)
06) Frankrijk slaat zijn vleugels uit (1191-1214)
07) Vlaanderen in vrouwenhand (1214-1257)
08) Dampierres aan de macht (1257-1299)
09) Vlaanderen tegen de koning (1299-1322)
10) Vlaanderen tegen de graaf (1322-1346)
11) De laatste Dampierre (1346-1384)

We verkennen Vlaanderen vooral via de graven, gravinnen, hun kinderen, kleinkinderen, verschillende politieke huwelijken, andere aanverwanten, en dies meer. In den beginne waren er de Noormannen/Vikingen, de Karolingers, ...

Daarna komt Boudewijn met de ijzeren arm in beeld, waarna rollercoaster pas echt begint. Zet je schrap voor een wervelwind aan namen, kinderen, kleinkinderen, ooms, tantes, grootmoeders, grootvaders, neven, nichten, ...

Verder was het de gewoonte om huwelijken te organiseren op politieke basis. Een meisje was vanaf haar 12de verjaardag huwelijksgerechtigd, in andere gevallen werd er al een overeenkomst afgesloten met gekozen hertogen, graven, prinsen, ... van Frankrijk, Engeland, Nederland, of elders, zodat, eens "de dochter van" de heilige leeftijd van 12 jaar bereikt had, sowieso met de gekozen partner zou trouwen. Men had toen weinig keuze bij deze opgelegde huwelijken. Het draaide toen om macht, om bezittingen (landerijen, steden, ...), om geld (bruidsschatten, sponsoring, ...).

Soms duurden die huwelijken niet lang (de betrokken hertog/graaf/prins/...) overleed door ziekte of tijdens een gevecht, waardoor men hertrouwde met een andere hoogheid. Meestal duurde dit niet lang na het overlijden van de eerste partner. Of men trad in het klooster.

In die tijd had de kerk (en de abdijen en aanverwanten) een enorme macht en invloed op de politieke beslissingen van de graven van Vlaanderen. Ze kregen dan ook zeer veel financiële steun, kwestie van als graaf of andere hoogheid toch je hemel af te kopen en op een wit voetje met de clerus te staan. Indien een Vlaamse graaf te fel tegen de Franse koning inging, kon een banvloek (Wikipedia) of interdict (Wikipedia) afgekondigd worden. Een ideaal middel om de Vlaamse graven te bedaren en hun "fouten" te doen inzien. Zeker als de bevolking hoorde dat de kerk zoiets had afgekondigd; dan kon een graaf niet anders dan gehoorzamen en terug braaf naar de Franse koning luisteren.

In al die eeuwen werd er veel gevochten in Vlaanderen: Vlaanderen tegen Frankrijk (alleen of met steun van Engeland), Vlaanderen tegen Engeland (al dan door de Fransen te steunen, wanneer Engeland delen van Frankrijk wou veroveren), Vlaanderen tegen Nederland, Vlaamse steden onder elkaar (Brugge, Ieper, Gent, ...).

Vlaamse graven hebben in de loop der eeuwen wel getracht om het Vlaamse gebied (West- en Oost-Vlaanderen, met Zeeland en een groot stuk van Noord-Frankrijk, waaronder Rijsel, Douai, Boulogne, Artesië, ...) te behouden dan wel uit te breiden, middels gevechten of georganiseerde huwelijken. Vlaanderen was, zoals hierboven vermeld, onderworpen aan de Franse kroon. Hoewel... er was Kroon-Vlaanderen (eigendom van Frankrijk) en Rijks-Vlaanderen, waar Duitsland baas over was, hoewel ook hier Brabant, Antwerpen, Henegouwen, Namen, ... een eigen bestuur hadden.

Edward De Maesschalck beschrijft ook in zeer duidelijke en toegankelijke bewoordingen hoe Vlaanderen gegroeid is doorheen de eeuwen en hoe belangrijk het was op economisch vlak. Vooral de laken- en textielindustrie (respectievelijk in Brugge, Ieper, Gent, ... en Zuid-West-Vlaanderen) waren een specialiteit in Vlaanderen. De Britse wol was van onschatbare waarde voor de economie en tewerkstelling in Vlaanderen. Later zouden andere landen voor de aanvoer van wol zorgen, wanneer Engeland Vlaanderen weer eens een hak wou zetten. Het is ook frappant om te lezen hoe bepaalde steden in West-Vlaanderen economisch zeer actief waren, maar nadien een enorme terugval kenden, ten voordele van andere steden in het Vlaamse landschap.

Kruistochten waren indertijd ook een must. Bepaalde graven vonden dat dit op hun palmares moest staan: het Heilige Land gaan veroveren, keizer(in) van bijv. Constantinopel worden. Men sprak toen af met de Franse koning, de Engelsen, en andere graven om naar het oosten te trekken. Soms bleef men definitief ginder, na het stichten van een christelijke stadstaat, soms keerde men terug naar Vlaanderen (uit noodzaak of omdat men geen zin had om in Palestina te regeren).

En zo kunnen we nog wel een tijdje doorgaan, zoals bij het soort hooggeplaatsten: koningen, prinsen, graven, hertogen, baljuws, landheren, ... Zij moesten de bevolking in het gareel houden, belastingen innen, en meer.

'Graven van Vlaanderen (861-1384)' behandelt vooral de geschiedenis van Vlaanderen, vertrekkende van de graven die respectievelijk geregeerd hebben: Boudewijn de IJzeren, Arnulf, Robrecht, Johanna, Margaretha, Ferrand van Portugal, Karel de Goede, Jacob van Artevelde, Gwijde van Dampierre, Lodewijk van Male, ... Over het dagelijkse leven in de respectievelijke periodes wordt weinig verteld, omdat dit niet tot de opzet behoorde.
Elkeen had zijn eigen stijl, de ene al vredevoller dan de ander (die krijgslustig was). In welke periode? Wat waren hun belangrijkste verwezenlijkingen? Hoe hebben ze hun territorium verdedigd/uitgebreid/verloren? Hoe hebben ze het Vlaamse landschap economisch en politiek veranderd? Hoe waren de familiale verbanden opgesteld? (zie daarvoor ook de stambomen achteraan het boek) Wie ondernam een kruistocht, met wie, om welke reden? En wat waren de gevolgen ginder en in Vlaanderen?

Hoe groot was de macht en invloed van Frankrijk en Engeland? Hoe is Vlaanderen van een wildernis en moeras uitgegroeid tot een regio waar menig Franse en Engelse koning jaloers op waren, een regio die het economisch centrum van de wereld (of ten minste Europa) werd? Waarom kon Vlaanderen toen geen onafhankelijkheid uitroepen? Het was eigenlijk niet aan de orde, men was te afhankelijk van de kroon, er waren te vaak interne strubbelingen (verschillende steden die een andere overtuiging hadden of een eigen kant kozen: de een was voor de graaf, de ander tegen de graaf), of anders.

En eigenlijk leer je ook verbanden leggen tussen hedendaagse familienamen en regio's (steden, gemeenten, hertogdommen, graafschappen, ...) - zowel in Vlaanderen, Noord-Frankrijk als Wallonië -, en hoe deze mensen via hun naam wellicht enige verwantschap hebben met de toenmalige gezagsdragers.

Zoals anderen eerder schreven: Een beter overzicht van de graven van Vlaanderen zul je wellicht niet snel vinden. Het boek is in ieder geval een dikke aanrader voor wie zijn vaderlandse geschiedenis beter wilt leren kennen - zeker in deze moderne tijden, waarin de "Vlaamse onafhankelijkheid" voor velen een natte droom is (eentje die echter in een nachtmerrie kan uitmonden) - of zijn schoolgeheugen terug wil opfrissen. De heer De Maesschalck heeft een schrijfstijl die toelaat vlot door de massa aan informatie te waden en Vlaanderen, via je eigen verbeelding, te zien ontplooien en groeien, ondanks de vele politieke en religieuze problematieken die deze regio vaak tegengewerkt en onder de knoet gehouden hebben.

Op naar het volgende boek: [b:De Bourgondische vorsten|56213702|De Bourgondische vorsten (1315-1530)|Edward De Maesschalck|https://i.gr-assets.com/images/S/compressed.photo.goodreads.com/books/1607413491l/56213702._SY75_.jpg|17204683] (1315-1530), dat wellicht op geschiedkundig vlak iets correcter is, misschien ook iets minder toegankelijk, dan het zeer populaire [b:De Bourgondiërs: Aartsvaders van de Lage Landen|43416407|De Bourgondiërs Aartsvaders van de Lage Landen|Bart van Loo|https://i.gr-assets.com/images/S/compressed.photo.goodreads.com/books/1546249452l/43416407._SY75_.jpg|67461146] van Bart van Loo, die overigens een zeer interessante podcast ervan gemaakt heeft.

----------

Gerelateerde boeken, i.v.m. de Honderdjarige Oorlog, de Kruistochten, ...:

* Le Bâtard de Kosigan van [a:Fabien Cerutti|8037738|Fabien Cerutti|https://s.gr-assets.com/assets/nophoto/user/u_50x66-632230dc9882b4352d753eedf9396530.png]:
Boek 1: [b:L'Ombre du pouvoir|21417064|L'Ombre du pouvoir (Le Bâtard de Kosigan #1)|Fabien Cerutti|https://i.gr-assets.com/images/S/compressed.photo.goodreads.com/books/1394488252l/21417064._SX50_.jpg|40718297] (mijn recensie)
Boek 2: [b:Le Fou prend le Roi|26106270|Le Fou prend le Roi|Fabien Cerutti|https://i.gr-assets.com/images/S/compressed.photo.goodreads.com/books/1439672713l/26106270._SX50_.jpg|45244891] (mijn recensie)
Boek 3: [b:Le Marteau des sorcières|35612355|Le Marteau des sorcières (Le Bâtard de Kosigan, #3)|Fabien Cerutti|https://i.gr-assets.com/images/S/compressed.photo.goodreads.com/books/1499359301l/35612355._SX50_.jpg|57052633] (mijn recensie)
Boek 4: [b:Le Testament d'involution|40222016|Le Testament d'involution (Le Bâtard de Kosigan, #4)|Fabien Cerutti|https://i.gr-assets.com/images/S/compressed.photo.goodreads.com/books/1527442334l/40222016._SX50_.jpg|62461673] (mijn recensie)
Kortverhalen: [b:Les secrets du premier coffre|53914961|Les secrets du premier coffre|Fabien Cerutti|https://i.gr-assets.com/images/S/compressed.photo.goodreads.com/books/1594108439l/53914961._SX50_.jpg|84270918] (nog te lezen)

* Grail Quest van [a:Bernard Cornwell|12542|Bernard Cornwell|https://images.gr-assets.com/authors/1504578807p2/12542.jpg]:
Boek 1: [b:Harlequin|6975461|Harlequin (The Grail Quest, #1)|Bernard Cornwell|https://i.gr-assets.com/images/S/compressed.photo.goodreads.com/books/1419666519l/6975461._SY75_.jpg|425641] (nog te lezen)
Boek 2: [b:Vagabond|6975460|Vagabond (The Grail Quest, #2)|Bernard Cornwell|https://i.gr-assets.com/images/S/compressed.photo.goodreads.com/books/1347317892l/6975460._SY75_.jpg|6418603] (nog te lezen)
Boek 3: [b:Heretic|6975459|Heretic (The Grail Quest, #3)|Bernard Cornwell|https://i.gr-assets.com/images/S/compressed.photo.goodreads.com/books/1415407850l/6975459._SY75_.jpg|927167] (nog te lezen)
Boek 4: [b:1356|21490842|1356 (The Grail Quest, #4)|Bernard Cornwell|https://i.gr-assets.com/images/S/compressed.photo.goodreads.com/books/1395149417l/21490842._SY75_.jpg|21425637] (nog te lezen)

* [b:Azincourt|6499535|Azincourt|Bernard Cornwell|https://i.gr-assets.com/images/S/compressed.photo.goodreads.com/books/1245520327l/6499535._SY75_.jpg|3312295], eveneens van [a:Bernard Cornwell|12542|Bernard Cornwell|https://images.gr-assets.com/authors/1504578807p2/12542.jpg] (mijn recensie)

* De Brethren-trilogie van [a:Robyn Young|34228|Robyn Young|https://images.gr-assets.com/authors/1294703981p2/34228.jpg]:
Boek 1: [b:Ridder van de Tempeliers|8077918|Ridder van de Tempeliers|Robyn Young|https://i.gr-assets.com/images/S/compressed.photo.goodreads.com/books/1390515019l/8077918._SY75_.jpg|59152] (nog te lezen)
Boek 2: [b:Kruistocht van de tempeliers|17369450|Kruistocht van de tempeliers|Robyn Young|https://i.gr-assets.com/images/S/compressed.photo.goodreads.com/books/1360687477l/17369450._SY75_.jpg|1133273] (nog te lezen)
Boek 3: [b:Requiem voor de tempeliers|8479874|Requiem voor de tempeliers (Brethren Trilogy, #3)|Robyn Young|https://i.gr-assets.com/images/S/compressed.photo.goodreads.com/books/1276971411l/8479874._SY75_.jpg|2795095] (nog te lezen)

* [b:The Crusades: The War for the Holy Land|8853666|The Crusades The War for the Holy Land|Thomas Asbridge|https://i.gr-assets.com/images/S/compressed.photo.goodreads.com/books/1348455321l/8853666._SY75_.jpg|8489431] van [a:Thomas Asbridge|36381|Thomas Asbridge|https://images.gr-assets.com/authors/1414154904p2/36381.jpg] (nog te lezen) ( )

Ik startte mijn vorige boekbespreking, die van De dagen van het millennium van Marc Gevaert (zie: https://bjornroosebespreekt.blogspot.com/2020/09/de-dagen-van-het-millennium-mar..., met de vraag hoe je begint “aan het bespreken van een boek dat 1000 jaar geschiedenis behandelt in nog geen vijfhonderd bladzijden”. Dit De graven van Vlaanderen (861-1384) is ook zo’n vijfhonderd bladzijden dik (personenregister en bibliografie niet meegerekend), maar het beslaat “maar” een goede 500 jaar, dus dat zal wel meevallen.

Niet dus: er is bijzonder weinig in dit werk van Edward De Maesschalck, doctor in de middeleeuwse geschiedenis, dat had mogen geschrapt worden, maar het is, ondanks de nogal vanzelfsprekende name dropping, een zeer goed leesbaar boek geworden. Het zal allicht niet álles vertellen over die vijfentwintig graven die mekaar opvolgden (vanaf Boudewijn met de IJzeren Arm tot en met Lodewijk van Male), maar het essentiële weet je na het lezen ervan toch wel. En als je ‘t niet weet, kan je het gaan opzoeken, want behalve aan het personenregister, de her en der in het boek afgedrukte kaarten, de afbeeldingen van de graven uit de Kortrijkse Gravenkapel, en de stambomen, zal je daarbij zeker wat hebben aan de handige manier waarop de hoofdstukken zijn ingedeeld.

En nochtans was het eerste dat me bij het lezen opviel het feit dat de auteur de eerste graaf van Vlaanderen, Boudewijn met de IJzeren Arm consequent aanduidde als “Boudewijn de IJzeren”. Ik vermoedde dat dat het werk van een nogal vasthoudende zetduivel was, maar dat blijkt niet zo: “Boudewijn kreeg al spoedig de bijnaam de IJzeren (ferreus). In de allereerste stamboom uit 960 werd hij al zo genoemd, ongetwijfeld omwille van zijn daadkracht en strijdvaardigheid. Later evolueerde dat tot ‘met den ijzeren arm’ en werd er verteld dat hij altijd een ijzeren harnas droeg en in oorlogstijd zelfs in een harnas sliep.”

Een weetje. Interessant ook, zoals – en dat gebeurt als je in een klein dorp woont niet zo vaak – de naam van je woonplaats tegenkomen. Nu wist ik wel dat Moerzeke, want daar woon ik, een bescheiden rolletje heeft gespeeld in de geschiedenis van de graven van Vlaanderen, maar het getuigt van het detailwerk dat de auteur gedaan heeft dat ook dat kleine rolletje uit dit boek naar voor komt. Bij deze een citaat uit Voortzetting van den Spiegel Historiael van Lodewijk van Velthem dat in het boek werd opgenomen: “Gulik werd in Brugge met genegenheid en eerbetoon als heer onthaald. Daarna liet men hem weten dat de wapens van zijn oom [Robrecht van Béthune, als erfgenaam van Gwijde van Dampierre] bij de heer van Moerzeke in een kist waren opgeborgen. Met een legerafdeling trok hij rechtstreeks daarheen, brak de kist open, nam de wapens die erin lagen en zei dat hij ze zelf wilde dragen. De tijd was gekomen om ze tegen Jacques de Châtillon en St.-Pol te gebruiken. Hij wilde het over een andere boeg gooien en met het zwaard leren omgaan. ‘Ik denk dat het de koning zal berouwen dat hij mijn oom gevangenhoudt.’ Toen sprak Moerzeke: ‘Gij wilt een dwaasheid begaan. Ik zal u gevangennemen als gij dat idee niet meteen laat varen. Denkt gij nu echt aldus de koning te verdrijven? Gij zult eerder uw oom de dood injagen.’ Er vielen bitse woorden en de baljuw [van Dendermonde] mengde zich in het gesprek, hief zijn hand tegen Gulik en wilde hem neersteken. Omdat hij Moerzeke durfde tegen te spreken, ontsnapte Gulik ternauwernood aan de dood, maar hij wist met geweld weg te komen en ging naar Brugge. De wapens gingen mee op een paard.” Dat Gwijde van Dampierre zijn spullen bij “onze” heer had achtergelaten, dat wist ik, maar dat die laatste moeilijkheden had verkocht toen Willem van Gulik ze kwam ophalen, dat hadden ze me niet verteld …

Meer van dat soort weetjes, trouwens, als De Maesschalck het heeft over een herberg in Brugge als geboorteplaats van wat tegenwoordig de overal ter wereld bestaande financiële beurzen zijn: herberg Ter Beurse, eigendom van de familie Van der Beurse vanaf 1290, en een ontmoetingsplaats voor kooplui, die “praatten over winst en verlies”, “nieuwtjes uit[wisselden] over de politieke toestand en (…) opportuniteiten en buitenkansen [bespraken]”. Of over Italiaanse firma’s die in datzelfde Brugge de eerste wisselbrieven schreven, waar ook de dubbele boekhouding voor het eerst in Vlaanderen werd toegepast en de pandjeshuizen uit de grond rezen. Of over het ontstaan van de Blauwvoeten, die meer dan zeshonderd jaar later weer zouden opduiken bij Albrecht Rodenbach. Of over die doorstreepte Vlaamse Leeuw in het stadswapen van Namen: “Aan Filips van Namen dankt de stad ook haar wapen, de Vlaamse Leeuw, die hij ontleende aan zijn broer, Boudewijn IX, maar liet doorkruisen met een rode schuinbalk als teken dat hij de jongere zoon was van de Vlaamse graaf”. Of, ten slotte, over de zogenaamde Negenendertig, het stadsbestuur van Gent, dat bestond uit dertien schepenen, dertien raadsleden en dertien … “lediggangers”. Het is me niet meteen duidelijk geworden wat een “ledigganger” toén was, maar een “leegganger” nu is niet iets positiefs. Anderzijds vallen zowat alle politici dezer dagen onder de noemer “leegganger”.

Voor een taalstrijd waren we in de jaren van de graven overigens nog niét rijp, maar de taal, toen nog het Diets geheten, begon vanaf Lodewijk van Nevers, zoon van de u allicht bekende Robrecht van Béthune, wél een politieke rol te spelen: “Zoals bekend verbleef hij tijdens de Frans-Vlaamse oorlog zo veel mogelijk in zijn eigen graafschappen Rethel en Nevers om de koning niet voor het hoofd te stoten. Dat gebeurde in afspraak met zijn vader, met wie hij al die jaren in goede verstandhouding leefde. Van jongs af aan bereidde hij zich voor op de mogelijke opvolging in Vlaanderen, want hij was een van de weinige Dampierres die vlot Diets leerde spreken”. Van Nevers had het trouwens zelf ook over het belang van de taal in zijn Apellatio van 14 april 1313: “Niet lang nadat ik in Vlaanderen was aangekomen, liet ik mijn kinderen uit het graafschap Nevers, waar ze toen verbleven, overbrengen naar Vlaanderen opdat ze er de taal van de Vlamingen zouden leren (…)”. Terecht overigens, want in de nasleep van de Guldensporenslag (waaraan uiteraard ook ruime aandacht wordt besteed) waren overal in de Vlaamse steden de leliaards verjaagd en in het stadsbestuur vervangen door vertegenwoordigers van de ambachten: “Het is dan ook geen toeval dat sindsdien in vele Vlaamse steden het Diets als bestuurstaal werd ingevoerd”.

Maar dit boek is uiteraard veel meer dan een verzameling weetjes. U leest er alles in over de Vlaamse deelname aan de kruistochten (eigenlijk ontstaan als een ideetje van onze eigenste graven, die uiteindelijk met Boudewijn IX ook de keizer van Constantinopel zouden leveren); het voortdurend va-et-vient van hele stukken grondgebied; al dan niet incestueuze huwelijken, die ook – afhankelijk van welke belanghebbende in de bovenste schuif lag bij de pausen van Rome en Avignon – als dusdanig erkend werden; wapengekletter en diplomatie; en het geleidelijk aan ontstaan van wat ooit een jammerlijk in stukken gesplitste Dietse natie zou worden. Niet altijd even gemakkelijk te volgen (een mens zit zich wel eens af te vragen of die graven en andere adellijke figuren nu echt allemáál Boudewijn of Filips moesten genaamd worden), maar ongemeen boeiend.

Ten slotte nog een bedenking over de onzin waarmee we in tijden van corona … doodgeslagen worden: dat het allemaal over het redden van levens gaat. Misschien is dat op een bizarre manier tóch wel zo: hoe meer levende mensen immers, hoe meer potentiële arbeidskrachten. En hoe meer potentiële arbeidskrachten, hoe goedkoper arbeid wordt. Terechte opmerking dus van De Maesschalck als hij over de ook in Vlaanderen toeslaande pest schrijft: “Het enige voordeel was dat er een tekort ontstond op de arbeidsmarkt, zodat heel wat boeren en handwerkers die het overleefden, hogere lonen konden afdwingen”.

Dat lijkt me iets om eens over na te denken. In tegenstelling tot over de aankoop van dit boek. Het verscheen voor het eerst in 2012, maar een herziene uitgave rolde van de persen eind 2019 en was begin 2020 aan een tweede druk bezig. En die tweede druk, daar moet u niet over nadenken, die kan ik u zeker aanraden. Voor wie het, zoals ik, vertikt om gemaskerd te gaan winkelen: online bestellen moet ook lukken. Blijkt maar al te vaak goedkoper trouwens en u hoeft niet deel te nemen aan het experiment in mind control dat door onze overheid met zoveel voortvarendheid ondernomen wordt en in tegenstelling tot wat maar al te vaak gebeurde onder de graven van Vlaanderen niét bevochten wordt door rellend volk. ( )

geschiedenis van de bovenste plank. je moet er wel je hoofd bijhouden. ( )

Lees over de 25 opeenvolgende graven en gravinnen die Vlaanderen bestuurden en maak kennis met een wereld van hartstocht, heerszucht en wraak, maar tegelijk van rechtvaardigheid, beschaving en commerciële flair. Reis mee naar de Artesische heuvels of het verre Jeruzalem en beleef van op de eerste rij de spectaculaire toernooien, de Guldensporenslag of de moord op Artevelde. Voel mee met de gravinnen, die dikwijls als gewonde leeuwinnen moesten vechten voor het behoud van hun kroost en van hun vaderland. (Davidsfonds.be)