Miles Davis (1) (1926–1991)

Ik was benieuwd naar Miles de autobiografie van trompettist Miles Davis en co-auteur Quincy Troope en wel om een aantal redenen. Ik houd van zijn muziek en ik ken zijn albums Kind of Blue en Sketches of Spain al vele jaren. Hij wordt gezien als één van de belangrijkste jazz-musici aller tijden en dat album Kind of Blue figureert in vele lijstjes als het ultieme jazz-album. Dat verzin ik niet, u kunt dat hier, hier, hier, hier, hier en hier nagaan. Overal staat het album op nummer 1.

Verder vind ik het een groot artiest en waarom ik dat vind daar kom ik nog op terug. Ik stam uit de tijd dat ik Miles Davis (1926-1991) op televisie heb zien optreden en interviews met hem zag. Hij stond niet bekend als het lachebekje onder de musici maar als een moeilijk en stug mens. Verder heeft hij met de grootste jazz-musici ooit samengespreeld, zoals Charlie Parker, Dizzy Gillespie, John Coltrane en met zo veel anderen. Ingrediënten genoeg om zijn autobiografie te gaan lezen.

Om maar met de deur in huis te vallen, het is in een vrij beroerde stijl geschreven. Ik heb de vertaling gelezen en het origineel er niet bij gehad, maar van de Nederlandse tekst was ik ook niet onder de indruk. Niet lezen dan maar? De liefhebber moet hem zeker wel lezen. Ik zeg het vaker bij autobiografieën, er staat zoveel interessante informatie in over de totstandkoming van zijn muziek of over de omgang met al die andere grootheden, dat dit voor mij boven de minpunten uitstijgt.

Miles Davis komt uit East St. Louis uit een niet onbemiddeld gezin, zijn vader was tandarts. Hij speelde al vroeg trompet en ging naar New York om daar zijn idolen altsaxofonist Charlie Parker (‘Bird’) en trompettist Dizzy Gillespie te ontmoeten. Hij vindt ze ook en gaat met ze spelen. Dat doet hij ook met pianist Thelonious Monk en met tenorsaxofonist Coleman Hawkins (‘Bean’) en hij krijgt zo een prima leerschool. Davis hierover;

Maar Bird leerde me niet zo veel op muzikaal gebied. Ik vond het heerlijk om met hem te spelen, maar wat hij deed kon je niet nadoen, het was te inventief. Alles wat ik toen over jazz heb geleerd, heb ik van Dizzy en Monk geleerd, misschien ook iets van Bean, maar niet van Bird.

Het zou wel een prima basis worden voor de ontwikkeling van zijn eigen geluid. Het genie van Monk en later ook van bassist Charlie Mingus wordt heel goed duidelijk uit dit boek. Ook de wereld waarin al die musici zich bewegen wordt, vaak pijnlijk, duidelijk. Cocaïne, heroïne en sloten alcohol zijn gemeengoed en velen gaan er jong aan onderdoor.

Miles Davis wordt bekender en krijgt een platencontract als bandleider. Hij belandt voor het eerst in de gevangenis met drummer Art Blakey wegens drugsbezit. Hij heeft een relatie maar is een notoire vreemdganger en heeft zelfs meisjes voor hem werken die hem geld voor zijn drugs verschaffen, met andere woorden hij is een pooier ook.

Muzikaal gezien gaat het hem goed en hij maakt meer elpees. Hij stelt een topband samen met John Coltrane op tenorsaxofoon, Philly Joe Jones op drums, Red Garland op piano en Paul Chambers op bas. Vooral Coltrane is een grootheid (zijn album A Love Supreme staat nogal eens op plaats twee in die lijstjes) en Davis zei over hem;

Trane was de snelste en meest luidruchtige saxofonist die ik ooit heb gehoord. Hij kon ontzettend snel en tegelijkertijd ontzettend hard spelen, wat erg moeilijk is. Want de meeste blazers blokkeren als ze hard spelen…Maar Trane kon het en hij was fenomenaal. Hij leek wel bezeten als hij die sax aan zijn mond zette.

Dit soort informatie uit de eerste hand, daar gaat het mij om en dat is de waarde van zo’n boek. Ook de beschrijvingen van de albums Kind of Blue, Sketches of Spain en Bitches Brew zijn belangrijk, ik wil weten wat de ideeën daarachter waren en daar gaat Davis uitgebreid op in. Het is ongelofelijk dat voor het album Kind of Blue Davis alleen met wat schetsen naar de studio kwam en dat het album op basis daarvan in slechts twee sessies werd opgenomen, al improviserend.

Er staat dus veel in over zijn muziek en over zijn ideeën die tot die muziek leidden, want Davis was muzikaal prima onderlegd. Privé was het allemaal wat lastiger, hij kende ups en grote downs. Drugs maken geen aardige vent van hem en je moet hem nageven dat hij onverbloemd alles opschrijft, zoals over zijn vriendin Frances Taylor;

Ik herinner me dat ik haar eens heb geslagen toen ze thuiskwam met het verhaal dat Quincy Jones zo knap was. Voor ik het wist, had ik haar tegen de grond geslagen…

En over haar carrière als danseres:

Ik wilde gewoon dat ze altijd bij me was. Ze maakte vaak ruzie met me over dat gezeik, dat zij ook een carrière had, dat zij ook een artiest was, maar ik wilde gewoon geen gelul daarover, want dat zou betekenen dat we niet steeds bij elkaar konden zijn.

Zo staan er nog veel meer fragmenten in het boek en het neemt je niet voor hem in. Wel zijn muziek, die vind ik van een grote klasse en daarom vind ik het een groot artiest, los van zijn persoon. Davis is zich altijd blijven doorontwikkelen. Hij stond altijd open voor andere invloeden zoals moderne klassieke componisten, opera, Afrikaanse muziek (in Kind of Blue wilde hij het geluid van de Afrikaanse ‘finger piano’ nabootsen en vond dat hem dit niet goed gelukt was), Braziliaanse muziek, maar ook het werk van de bevriende schrijver James Baldwin bijvoorbeeld.

Zijn overstap naar elektrische instrumenten zorgde weer voor een heel nieuw geluid. Ik vind zijn latere werk niet allemaal even mooi, maar zijn album Bitches Brew vind ik wel een absoluut hoogtepunt en dat is in niets te vergelijken met zijn vroege, meer traditionele werk. In die zin vind ik hem vergelijkbaar met artiesten als David Bowie of Prince. Hun latere werk met Tin Machine of als TAFKAP vond ik ook niet altijd hun beste werk maar ze stonden nooit stil, ze bleven zich ontwikkelen.

Wat verder opvalt in het boek is het thema blanken en zwarten. Davis vindt dat hij te weing respect krijgt omdat hij zwart is en draagt er talloze voorbeelden van aan. Zo ging hij een gesprek aan bij een diner op het Witte Huis met een blanke dame;

‘Wil je echt weten waarom jazz geen krediet krijgt in dit land?’
Ja, dat wilde ze wel weten.
‘Jazz wordt hier genegeerd omdat de blanke graag alles wint. Blanken zien graag andere blanken winnen net als jij en ze kunnen het niet winnen als het op jazz en blues aankomt, omdat zwarten die hebben gecreëerd…’

Dat gesprek ging nog even zo door en tussen al die voorbeelden staan ook grappige trouwens:

Maar blanke Amerikanen schuiven liever een blank iemand als Elvis Presley, die gewoon een gekopieerde zwarte is, naar voren…

Dat is net zo als hoe Columbus Amerika kon ontdekken als de Indianen hier al lang waren? Dat soort gelul kan alleen maar van blanken komen.

Veel relevante informatie voor de liefhebber dus en in slechte stijl opgeschreven, maar ik pak het er toch regelmatig bij als ik zijn muziek opzet.

Vertaling; Irene Eichholz, Wim van Klaveren, Ruud Meijer, Carla den Hollander, Jan Stassen… (más)