over de vroege jaren '60, de kindertijd v/d auteur; Hij laat ook eyhische problemen meespelen (vb euthanasie..)

Een zoon, jongste van een gezin van 5, schrijft een ode aan zijn overleden moeder. Die zoon is één van de bekendste Nederlandstalige schrijvers van de afgelopen decennia, roemrucht om zijn zinnelijk-barok taalgebruik (met erg lokaal-Vlaamse inslag), zijn nogal scabreuze thematieken en zijn virulent maatschappijkritische teneur. Als zo’n schrijver erg persoonlijk wordt, en schrijft over wat hem ten diepste raakt, dan is zo’n boek uiteraard ontroerend, indringend, naar de keel grijpend.

Dit boek is inderdaad een ode van een zoon aan een dominante vrouw, van wie hij tal van talenten en persoonlijkheidskenmerken heeft overgeërfd. Het schetst ook andermaal mooi een tijdsbeeld van een jeugd in een provincienest in Vlaanderen, zoals die ook al in het vroege werk van de schrijver aan bod kwam (vooral Kartonnen Dozen). Maar het spreekt vooral door de schrijnende details over de aftakeling van die eens zo grote vrouw, die spraakwaterval die de laatste jaren van haar leven het noorden kwijt was en letterlijk sprakeloos werd.

Uiteraard behoort dit erg persoonlijke boek tot het beste van wat Lanoye ooit geschreven heeft (met weer enkele pregnante passages). Maar tegelijk worstel ik er een beetje mee. Er zitten een aantal inconsistenties in die me wantrouwig maken (mijn excuses als dit ongevoelig klinkt). In dit boek zit welgeteld 1 rechtstreekse dialoog tussen zoon en moeder, bijna op het einde: een ongemeen hard gesprek, van beide kanten, nadat de zoon zijn homofiele geaardheid aan zijn ouders bekend heeft gemaakt (vrij laat trouwens, toen hij 22 was, maar we spreken hier over het Vlaanderen van de jaren ’80). Het zijn die harde, verwijtende uitvallen, over en weer, die erg contrasteren met de eerder zoeterige, observerende en wat melancholische toon die de rest van het boek bijna helemaal beheersen.

Die passage opende mijn ogen: Lanoye is een onbetrouwbare verteller, hij presenteert ons hier een constructie, een beeld van zijn moeder dat hij zelf opgebouwd heeft, en pas jaren na haar dood op papier zet. Wat mag en kan je anders verwachten, dat doen we allemaal toch? Bovendien waarschuwt hij de lezer in zijn lange aanloop overvloedig voor het constructieve karakter van zijn verhaal, het resultaat van een decennialange worsteling met die dominante vrouw die hem gevormd heeft en nog zoveel jaar na haar dood achtervolgt.

Met andere woorden: dit boek gaat minstens evenzeer over Tom Lanoye zelf en over zijn schrijverschap. Er zijn zeker een tiental passages in “Sprakeloos” die dit in de verf zetten, en waarin Lanoye uitdrukkelijk schrijft over hoe hij zijn gevoelens over zijn moeder in godsnaam behoorlijk op papier kan krijgen, om hààr recht te doen, maar ook zichzelf. Dat levert onder meer een felle uitval op tegen de minimalistische stijl in de hedendaagse literatuur, en – in dezelfde lijn – mondt het uit in een slotfragment waarin Lanoye op het sterfbed van zijn moeder besluit dat zijn grootste eerbetoon aan haar alleen maar een ongebreidelde taalfeest kan zijn: “Daar en dan heb ik mezelf gezworen dat ik voortaan, van nu af aan, één roeping heb één doel, één godverloren zelfgekozen plicht, omdat ik weinig anders kan, niets anders heb geleerd en nergens anders in geloof. Dat ik, wanneer en waar ik er de kans toe zie, de stilte zal bestrijden met mijn stem, de leegte zal proberen te betwisten met mijn woord, al het beschikbare papier zal proberen te bevechten met mijn taal. Laat dat mijn rebellie zijn, mijn revolte, tegen slijm, tegen gereutel. Laat me minstens dit als muiterij. Dat er geen tel meer zij, geen blad, geen boek, dat niet in honderdduizend tongen spreekt, dat niet getuigt van woordenschat. Nooit meer zwijgen, altijd schrijven, nooit meer sprakeloos. / Begin.” ( )

zoon schrijft over zijn moeder in Vlaanderen. Mooi geschreven ( )

Unbelievable subtle seemingly spontaneous flow of thoughts and stories about his mother after his parents have died. Only after his father died could he write the book about his mother although or because his father asked about the book every time he visited his father.
Reading this book I thought about the process of change and growing dementia of my own mother and I even started dreaming about my parents after so many years. I think this is the best compliment one can make a writer. ( )

De titel zegt het. Intens en meeslepend. ( )