Ik had nog niet het genoegen om van de poëzie van Van den Broeck te genieten, dus dit prozawerk was meteen mijn eerste kennismaking. De poëtische inslag van haar stijl komt af en toe bovendrijven, maar omdat dit in de eerste plaats een non-fictiewerk is, kwam ik literair niet helemaal aan mijn trekken. De focus ligt duidelijk elders
Van den Broeck exploreert in dertien stukjes het leven van architecten die al of niet vermeend zelfmoord hebben gepleegd, nadat problemen met één van hun bouwwerken aan het licht zijn gekomen. Ze begint dicht bij huis in haar geboortestad Turnhout, maar haar reportagereizen brengen haar ook naar Frankrijk, Engeland, Italië, Oostenrijk en de Verenigde Staten. Zoals gezegd, 13 stukjes, en dus ook 13 gebouwen, waarvan ze telkens een heel wazige zwartwit-foto opneemt: in Sebaldiaanse zin geeft ze daarmee aan dat de gebouwen zelf er eigenlijk niet toe doen.
Maar wat dan wel? Want ze vertelt wel het tragische levensverhaal van de betrokken architecten, maar ook dat is maar secundair; in enkele stukjes is de zelfmoord trouwens niet eens relevant of zelfs niet eens gebeurd. Daarnaast verwerkt Van den Broeck sporadisch ook jeugdherinneringen en episodes uit haar eigen (liefdes)leven in de stukjes, maar ook uitweidingen over bepaalde schilderijen of over de bodemgesteldheid en de flora en fauna van de streek waar een betrokken gebouw staat (het boek krijgt dan iets van een reisgids). Het is die wisselvalligheid die onzekerheid schept over wat nu de bedoeling is van dit boek, en die toch wel wat volharding vergt van de lezer.
Af en toe durft Van den Broeck een beetje dieper te duiken en gaat ze door op de verwantschap tussen architectuur en literatuur, op de enorme impact van mislukkingen in een leven, in het bijzonder blijkbaar bij architecten omdat hun schepsels wel heel erg zichtbaar zijn; het zijn stuk voor stuk waagstukken in de publieke ruimte. En geleidelijk komen er plots meer en meer mijmeringen in het boek voor over haar eigen perfectionisme, en haar enorme literaire ambitie, en dus ook haar worsteling met falen. Als je dat verbindt met het thema van de zelfdoding van anderen, dan kom je eindelijk op een interessantere, maar tevens heel delicate, persoonlijke laag terecht.
Helaas gebeurt dat telkens maar heel even, Van den Broeck raakt het kort aan in een paragraaf en is dan weer weg. Uiteraard getuigt die publieke getuigenis over haar worsteling van grote durf. Het is niet niks om je zo breekbaar op te stellen, een ‘waagstuk’ zeg maar. Als lezer kan je daar alleen maar terughoudend respect voor opbrengen. En zo blijkt dat je deze auteur in dit meanderend boek duidelijk niet mag onderschatten. Van den Broeck heeft absoluut potentieel, al vind ik dat het in dit boek nog niet helemaal tot zijn recht komt. ( )

Waagstukken door Charlotte Van den Broeck

Als grote fan van Charlotte haar poëzie was ik blij toen ik hoorde dat ze een roman aan het schrijven was. Tot bleek dat het een boek over architecten ging worden, toen twijfelde ik serieus of het iets voor mij zou zijn. En dat was (is) het, ik ben zo blij dat ik het gelezen heb.

Naast een boek over architecten die (vinden dat ze) falen en zelfmoord plegen (of toch volgens de mare) is dit bovenal een Charlotte-boek. Ze neemt je bij de hand en leidt je een wereld binnen die soms bevreemdend, dan weer beknellend, maar steeds gevoelig, intelligent en verslavend is. Het is een wereld waarin je dwaalt, niet snelt, met oog voor detail en met een honger naar meer.

Waagstukken is fictie en non-fictie. Het is een soort van Belpop met een schat aan verhalen en weetjes maar dit keer op papier en het gaat over iets dat nog veel meer mensen beroert (of ze nu willen of niet) dan muziek en dat is architectuur. Een architect is een kunstenaar wiens werk ten allen tijde voor iedereen zichtbaar is, het maakt onderdeel uit van ons dagelijkse leven en is daardoor ook meer onderworpen aan ‘dagelijkse commentaar’ van kenners én leken. Dat maakt het falen (al valt dat achteraf bekeken soms niet als falen te omschrijven) ook groter en openbaarder. En brengt zo de (gekozen) dood dichterbij?

Naast een onderzoek, een zoektocht naar gebouwen en hun ontwerpers is dit ook een zoektocht van Charlotte naar zichzelf. Naar zichzelf als schrijver en naar zichzelf buiten het schrijven, als die persoon al bestaat. Dat maakt Waagstukken extra interessant en kwetsbaar.
Ik kan de wereld ook niet meer betreden als vroeger, mijn ogen gaan dwalen naar torenspitsen en slagroomtaartenarchitectuur. De eerste zwembeurt na Waagstukken voelde ook ietwat ongemakkelijk aan. Charlotte en haar architecten kruipen onder je huid. Je neemt ze mee waarheen je ook gaat…

Het boek zelf, als object, is ook prachtig. Doordat het genaaid is en dit zichtbaar blijft heeft het een originele, oogstrelende cover én leest het veel makkelijker dan een ‘gewoon’ boek. Het valt beter open en kan ook open blijven liggen, van mij mogen ze meer boeken zo ontwerpen.
Waagstuk was voor mij een gokje, voor Charlotte ook, denk ik. Maar niet gewaagd is niet gewonnen en met dit meesterwerk wint Charlotte de hoofdprijs! ( )