This is an interesting attempt to explain the Bible and Christianity from the standpoint of anthropology. ( )

Dit is een razend interessant boek, en niet alleen omdat het heel boeiende interpretaties van bijbelteksten geeft, maar zoveel meer. Eerst en vooral geeft het een mooi inzicht in de huidige, wetenschappelijke kijk op religies: zowel het historisch-taalkundig onderzoek (de redactie en samenstelling van de teksten), het sociologisch-psychologisch-antropologisch onderzoek, als vooral het evolutionair-biologisch onderzoek. Want dat laatste is de eigen insteek van de auteurs. Daarbij gaan de auteurs ervan uit dat de psychische huishouding van de mens, de homo sapiens, zijn vorm kreeg in de tijd dat hij jager-verzamelaar was en omdat die periode tienduizenden jaren duurde zit die nog altijd grondig verankerd in ons bestel; het gaat dan om dingen die we nu vooral toeschrijven aan intuïtie (onze eerste natuur): het belang van groepssamenhang, de zin voor gerechtigheid, de zorg voor naasten, maar opvallend ook de religiositeit, het aanvoelen om achter de dingen een hogere macht te zien; volgens de auteurs behoort die religiositeit dus tot de aangeboren natuur van de mens, een stelling die sinds de radicale Verlichting op zijn minst erg omstreden is.
De auteurs zoomen gedetailleerd in op de Bijbelverhalen, omdat die volgens hen heel concreet het cumulatieve cultuurproces laten zien waarin de Bijbelauteurs een antwoord probeerden te geven op de zeer ingrijpende veranderingen die de mens na zijn periode als jager-verzamelaar heeft ondergaan: het overschakelen op landbouw, het zich vestigen op een vaste plaats, de eerste vormen van bezit en hiërarchie, het opduiken van onrechtvaardigheid, geweld en oorlog; al deze fenomenen werden door de mens ervaren als ‘mis-matchen’, omdat ze soms radicaal ingingen tegen de eerste, intuïtieve natuur uit de tijd van de jager-verzamelaar. Als verklaring voor de die mis-matchen en als recept om verder onheil te voorkomen werd in verschillende stappen een nieuwe, andere vorm van religie uitgewerkt, die de auteurs van dit boek de intellectueel-institutionele religie noemen. In het geval van het joodse volk en de Bijbel ging het om het radicale monotheïsme, aan de hand waarvan de bijbelauteurs de oudere Bijbelteksten herschreven (met een heel bloeddorstige, wrede Jahwe in de hoofdrol). Maar omdat die intellectueel-institutionele religie op heel veel verzet stootte vanuit de intuïtieve religie werden daarvan geleidelijk de scherpste kanten afgeveild (en dook bijvoorbeeld ook het beeld van de meelevende God op). In een notendop weerspiegelt de Bijbel vooral dat gevecht tussen intuïtieve en intellectueel-geïnstitutionaliseerde religie.
Dit klinkt misschien vrij abstract, maar de auteurs van dit boek illustreren hun stelling met talloze concrete voorbeelden, en ze gaan daarbij ook erg pedagogisch te werk: in afzonderlijke stappen worden belangrijke aspecten van religie, van de menselijke psyche en van culturele evoluties blootgelegd. Ronduit indrukwekkend.
Uiteraard is niet alles wat in dit boek staat echt nieuw (voor zo ver ik dat als leek kan beoordelen) en in hun ijver om hun stellingen zoveel mogelijk te illustreren hollen ze zichzelf wel eens voorbij, waardoor bepaalde redeneringen redelijk hermetisch blijven, en sommige interpretaties ronduit lachwekkend (zo zien ze Jezus van Nazareth als een succesvol leider van een jager-verzamelaargroep!). Af en toe worden de auteurs ook het slachtoffer van de door hen zo vermaledijde coherentiedwang en reductionisme, en lijkt het wel of hun evolutionair-biologische kijk de enige sleutel is tot het begrijpen van de Bijbel en religies in het algemeen. Ondanks deze kanttekeningen is dit een fascinerend en stimulerend boek, dat een verfrissende kijk geeft op de Bijbel en op religie in het algemeen. ( )