Het grote zwijgen van Erik Menkveld heeft de Academica Literatuurprijs 2012 gewonnen, voor het beste prozadebuut. Menkveld, die al eerder poëzie publiceerde, ontving gisteren de prijs van 10.000 euro.

De jury (van de Academica Literatuurprijs 2012) noemde het boek ’niet “zeer goed”, het is nog beter dan dat’. De Academica Literatuurprijs is de grootste Nederlandse prijs voor een literair debuut. Een vakjury koos uit de 87 inzendingen een shortlist van drie, waarna een publieksjury de winnaar mocht aanwijzen. Die noemde Het grote zwijgen ‘breed opgezet en filmisch’.

Het winnende prozadebuut van Menkveld is een historische roman over de Amsterdamse muziekwereld van het begin van de twintigste eeuw. NRC-critica Janet Luis was in haar recensie enigszins zuinig. Ze noemde de roman ’geen straf’, maar: ’vurig wordt het nergens. Menkveld beschrijft het allemaal wat stijfjes; hij weet geen echte ontroering te wekken, geen oprecht medelijden, geen plaatsvervangende woede over de kennelijke misstanden in de toenmalige orkestwereld.’

Daarop klom Cees Nooteboom in de pen om een weerwoord te geven: hij werd wél ontroerd, ’en dat gebeurt me niet vaak bij boeken’. Nooteboom: ‘Ik zou het doodzonde vinden als door deze kritiek het werk van jaren met allerlei fascinerende historische details ongelezen zou blijven.’

Toch is dit een bijzonder boek, dat voor een groot deel geslaagd is. Diepenbrocks geworteldheid in de Tachtigers, zijn vriendschap met Mahler, zijn wisselende relatie met medekatholiek Mengelberg en zijn cultureel pessimisme, voortkomend uit de Eerste Wereldoorlog, maar ook uit zijn gefrustreerde liefdesleven, komen in hun onderlinge verband weer tot leven. De geschiedenis van de Missa in die festo, juist nog besproken in deze krant (zie KN 6) en uitgevoerd in het Concertgebouw, passeert ook de revue.

Het knappe van Menkveld is de wijze waarop hij dergelijke cultuurgeschiedenis in romanvorm weet op te dissen, zonder dat het overkomt als een doceertruc. Zeker muziekliefhebber mogen dit boek niet missen.

Fraai is dat. Nu kunnen we de muziek van Alphons Diepenbrock en Matthijs Vermeulen nooit meer beluisteren zonder de borsten van mevrouw Diepenbrock te zien. Deinende borsten zijn het, schrijft Erik Menkveld in zijn debuutroman Het grote zwijgen.