Afgezien van een ritueel als Prinsjesdag, kent de Nederlandse politiek op het eerste gezicht weinig tradities. Ook lijkt vrijwel niemand zich te bekommeren om het verlies van tradities. Zo is de Tweede Kamer in 1992 zonder veel omhaal overgestapt naar een nieuwe zaal. Het meest wordt er nog gesproken over tradities waarvan iedereen af wil, zoals de bekende regentenmentaliteit.

Van regentenmentaliteit tot populisme toont dat veel tradities in de Nederlandse politiek weliswaar niet opvallen omdat ze zo introvert zijn, maar ze zijn des te sterker en iedereen die hier effectief politiek wil bedrijven zal ze moeten kennen. Het gaat dan om tradities in de zin van sociale praktijken die worden doorgegeven. Dit boek vertelt in een reeks hoofdstukken hoe Nederland vanaf de negentiende eeuw is omgegaan met grondwet, monarchie, Tweede Kamer, minister-presidentschap en politieke partijen, maar ook met regentenmentaliteit en het poldermodel. Ook de afwezigheid van een traditie van populisme en de betekenis van buitenlandse invloeden komen aan de orde. De geschiedenis staat in Van regentenmentaliteit tot populisme in een actuele context als historische achtergrond bij de grote veranderingen die de Nederlandse politiek de laatste jaren heeft doorgemaakt.

Henk te Velde (1959) studeerde en promoveerde in Groningen en is sinds 2005 hoogleraar vaderlandse geschiedenis in Leiden. Hij heeft veel gepubliceerd over de geschiedenis van de politieke cultuur in Nederland.

Recensie(s)
NBD|Biblion recensie
De auteur, hoogleraar vaderlandse geschiedenis, schetst in tien hoofdstukken oftewel essays de Nederlandse politieke cultuur en traditie. Achtereenvolgens passeren de revue: de regentenmentaliteit, de grondwet, de Tweede Kamer, de minister-president, politieke partijen, het poldermodel, buitenlandse invalshoeken, het populisme en een analyse van 'politieke tradities'. Stuk voor stuk interessante beschouwingen, waarbij de historische lijn steeds naar het heden en recente gebeurtenissen wordt doorgetrokken. Geschreven met weinig jargon, maar toch niet altijd gemakkelijk leesbaar. De teksten zijn afgezien van het inleidende hoofdstuk alle eerder gepubliceerd, maar voor dit boek opnieuw herzien en bewerkt. Het geheel vormt een wetenschappelijk betoog. Met literatuurverwijzingen in eindnoten en een register. Voor een hoger opgeleid publiek interessant, niet alleen vanwege het essay over populisme.

(NBD|Biblion recensie, Dr. B.J.S. Hoetjes)

Aan de hand van een negental opstellen behandelt de schrijver de invloed van onze tradities voorzover zij betrekking hebben op de bestuurlijke en politieke aspecten van Nederland. Inderdaad, er wordt een verschil aangetoond tussen ‘het bestuurlijke’ en ‘het politieke’. Met name de rol van verschillende ministers-presidenten weerspiegelt het onderscheid tussen beide benaderingswijzen. Interessant om bij dit onderscheid stil te staan.

De bundel omvat beschouwingen over regentenmentaliteit, grondwet, monarchie, tweede kamer, minister-president, politieke partijen, poldermodel, buitenland en populisme.

Reeds in het begin van het boek signaleert de schrijver dat onze tradities een sterk introvert karakter hebben. Nauwelijks of geen grandeur, maar veelal een calvinistische soberheid. Dat geldt niet alleen voor de behuizing van de werkvertrekken van de minister-president, maar ook bijvoorbeeld voor de geringe belangstelling die er is voor b.v onze Grondwet; jubilea worden wel gevierd, maar ook dan is de belangstelling gering en komt eigenlijk alleen juridisch Nederland aan het woord.

Het laatste hoofdstuk -populisme- wordt met een hoopgevend slotakkoord afgesloten: ‘terwijl populisten in de dertiger jaren zich in Duitsland en Nederland in het geheel niet op hun gemak voelden in het parlement, is Geert Wilders nu juist ondenkbaar zonder dat parlement. Het is zijn podium en tribune, erbuiten bestaat hij niet’…………’de Tweede kamer is een belangrijker forum geworden dan hij in decennia is geweest’.

Hoewel niet altijd soepel geschreven, levert dit boek -zeker vanwege de verfrissende verbanden die soms gelegd worden- voldoende stof om over na te denken en eigen analyses eens aan een revisie te onderwerpen. ( )