19. Kairos by Jenny Erpenbeck
reader: Lisa Flanagan
OPD: 2021, translation: from German by Michael Hofmann (2023)
format: 10:25 audible audiobook (336 pages in hardcover)
acquired: Mar 21 listened: Mar 21 – Apr 5
rating: 4
genre/style: contemporary fiction theme: Booker2024
locations: East Berlin 1980’s, 1990’s
about the author: German author and opera director, born in East Berlin in 1967

My 3rd from the International Booker Longlist (the shortlist comes out Tuesday). This one, from an East Berlin-born author, captures the atmosphere of East Berlin in the last years before the wall came down.

I really enjoyed this. There’s a creepy aspect to get past - the relationship of a 19 yr old girl and a 53 yr old married man with a son. You will need to come to some terms with that if you want to get through this.

What i enjoyed was how the history and the times were reflected in and echoed through this relationship. I don’t think the relationship was purely symbolic. It had its own life. But the nature of it demands comparison and consideration in that light. Hans, born in 1933, was shaped by Nazi Germany without the guilt of compliance. He experienced all the post-ww2 mess, displacement, Soviet control and Iron Curtain isolation. Pre-and-post stasi, if you like. Katarina was born in 1967 in East Berlin. She’s always known the wall and East Germany is her entire experience.

Their relationship, the way they embrace, the ways they tangle and struggle, do various things, and the way it evolves after the fall of the wall, in each of them it reflects their histories and what they have experienced and know. I found that kind of beautiful.

I was fascinated by the nature of being in this East Berlin in the waning days of the GDR. It's hard to capture. Erpenbeck's version is ominous and unoptimistic, but there is also something stable about it, a lack of chaos, a slower pace allowing a different sense of art and history. This was quickly lost in unification.

I want to mention the prose. It works but has an unusual technique. It’s largely an odd prose of association where adjacent sentences are referencing different things. Paragraphs become collages of mixed association. You can still follow what’s going on without trouble. I found this is much easier to see on the page when I borrowed a library copy. But I used audio, and it was intense trying to mix it all while still taking in the main storyline. The audio production is very good, but I definitely missed stuff.

All three books so far from the International Booker longlist have left me in slightly odd state, a feeling of reading something different and unfamiliar, creating some distance between myself and the book. Strange.

Anyway, this is a nice novel, if you can tolerate the core relationship.

2024
https://www.librarything.com/topic/358760#8498763 ( )

Boring ( )

Katharina and Hans meet on a bus in East Berlin and have a long running, complicated, intense affair. She is a 19 year old student, he is quite a lot older, a married academic. Their story unfolds against a backdrop of political and social change, as it starts in 1986, in what will turn out to be 3 years before the Berlin Wall comes down.

While Hans can't commit to her, he is possessive and jealous of his lover. As she grows up and the changes in Germany have very different impacts on Katharina and Hans - more opportunities for her, whereas he is facing the end of a relatively privileged existence in East Germany, with secure academic employment and status. Things become unpleasant with a lot of emotional manipulation and abuse and I wished Katharina would get out of this increasingly toxic relationship much sooner than she actually did. The story is framed by a prologue in which Katharina looks back, decades later.

I found this novel a challenging and thought provoking read. ( )

“Erpenbeck is een schrijfster voor herkauwers”, schreef ik na het lezen van Aller Tage Abend en Heimsuchung. Wel, dat is hier minder het geval. Deze roman is het verhaal van een liefdesrelatie tussen een 19-jarige studente, Katharina en een 53-jarige, getrouwde, schrijver Hans. Aanvankelijk charmeert de passionele wederzijdse aantrekkingskracht wel, maar geleidelijk aan wordt duidelijk dat dit een erg ongezonde relatie is, jaloersheid en sadomasochisme gaan er intrinsiek deel van uit maken, en toch blijven de twee aan elkaar vastgeklonken. Het gaf me een erg ongemakkelijk gevoel. Om maar een voorbeeld te geven: hun eerste seksuele omgang hadden ze op de tonen van Mozarts Requiem, dat zegt genoeg over de donkere kant van de passionele relatie.
Een constante in het werk van Erpenbeck, en ook hier weer een boeiend element, is de link die ze maakt met de Duitse geschiedenis: het verhaal begint in het Oost-Berlijn van 1986 en eindigt na de val van de Muur; via flashbacks komen zowel de nazi-oorlogsjaren als de prille jaren van de Bondsrepubliek en de DDR in beeld; en op het eind zijn het vooral de pijnlijke aspecten van de Wende van 1989-91 die duidelijk in de verf worden gezet. Het politieke verhaal versterkt op die manier de ongemakkelijke evolutie van de relatie tussen Katharina en Hans, en vice versa. Het is alsof de schrijfster wil aangeven dat er geen happy end te vinden is in beide gebieden, het persoonlijke en het publieke.
Dat maakt dit boek tot een heel donker werk. En de stijl versterkt dat nog: het is geschreven is in een heel afstandelijke toonaard, Katharina en Hans bewegen zich bijna mechanistisch, zelfs emotieloos. Op een bepaald moment deed het verhaal me zelfs erg denken aan de donkere, verstilde beelden in Wim Wenders’ film ‘himmel über Berlin’. Het is alsof Erpenbeck het ongemakkelijke van zowel de relatie als de politieke Wende extra in de verf wou zetten. Ik kan er niet aan doen, maar dit lag me niet echt; ondanks de manifest boeiende elementen in de cocktail, is dit voor mij toch een minder geslaagde Erpenbeck. Maar ze blijft zonder aarzeling één van de boeiendste schrijvers van het moment. ( )

Only after a comprehensive destruction is it possible to think about a resurrection. p. 276
Coca-Cola has succeeded, where Marxist philosophy has failed, at uniting the proletarians of all nations under its banner. p. 269 ( )