Net voor halfweg had ik de neiging dit boek dicht te klappen: na de sterke openingsscene was het tempo stilgevallen en volgden tamelijk lange, nadrukkelijk uitgeschreven beschrijvingen van hoe een puberjongen, Alex Beigne, tegen zijn zin met zijn moeder zijn vakantie doorbrengt in een zuidelijke stad en zich vooral amuseert met de kettingzaag van zijn overleden grootvader. Maar de beklemmende sfeerschepping (vooral die kettingzaag), de confrontaties met Arabische seizoenarbeiders, de mysterieuze aanwezigheid van een dansend Amerikaans buurmeisje, en de verwijzingen naar het beladen oorlogsverleden van de grootvader deden me verder lezen, en gelukkig maar, want na 100 bladzijden komt het verhaal echt wel op gang. We zien hoe Lucas in de ban komt van extreemrechtse ideeën en deelneemt aan acties tegen asielzoekers, het geheim van het oorlogsverleden van zijn grootvader achterhaalt, verliefd wordt op het buurmeisje, en zich geleidelijk aan lelijk in nesten werkt. Meerdere verhaallijnen dus en in die zin kan ook de titel “Vallen” in verschillende betekenissen begrepen worden (in omgekeerde volgorde: vallen voor een meisje, meegesleept worden door sterke persoonlijkheden, in de val gelokt worden, je greep verliezen, in de afgrond storten, enz).
Maar het is duidelijk dat Provoost dit boek vooral bedoeld heeft als een waarschuwing tegen het racisme en extreemrechtse gedachtengoed dat begin jaren ’90 weer erg in opmars was; die boodschap krijgt veel aandacht, en het portret van de charismatische leider Benoit en de meeloper Alex is echt wel treffend ; terecht zet Provoost in de verf dat het onrustwekkende vooral zit in de zogenaamde zekerheid van waaruit Lucas’ extreemrechtse vrienden redeneren, al vind ik dat ook tegenhanger Caitlin wel iets te zeker is van haar stuk aan het andere eind van het spectrum. Tegenover die twee sterke persoonlijkheden staat de weifelende Lucas (bijna al zijn zinnen beginnen met “Ja, nee”), het onbeschreven blad dat niet eens op de hoogte is van zijn verleden, meedraait met van waar de wind komt en de dingen niet goed doordenkt (wat trouwens tot een dramatische ontknoping zal leiden).
Voor een Nederlandstalige roman is dit dus meer dan verdienstelijk, al blijf ik problemen hebben met de schrijfstijl en al zijn niet alle ontwikkelingen even geloofwaardig beschreven. De dramatische afloop mag er dan weer wel zijn, en gelukkig zoomt Provoost daarbij vooral in op ontwikkelingen in het hoofd van Lucas: die gaan van traumatische ontreddering en woede, tot inzicht en hoopvol perspectief. Dit boek is dus minstens evenzeer een psychologische ontwikkelingsroman als een tendensroman. Hoewel dit dus geen perfect boek is, is die cocktail van thema’s en focussen op zijn minst verdienstelijk te noemen. ( )

Dit boek vertrekt van een interessante premisse (het ontdekken van opa's foute WO2-verleden), en beschikt over een degelijke cast nevenpersonages en een welgekozen locatie om die premisse te ontwikkelen -- een danseres, een groep activisten, een rustig dorp. Jammer genoeg vertelt Provoost alles doorheen een karakterloos personage dat alles passief ondergaat en de plot of de thematiek nergens rechtstreeks beïnvloedt. En omdat de nevenpersonages meer persoonlijkheid hebben dan het zogenaamde hoofdpersonage zat ik tijdens het lezen steeds maar te wensen dat het boek over hen ging.

Provoost schuwt ook de morele voorhamer niet (of, toepasselijker, de kettingzaag): haar boodschap in dit boek wordt luid en onder enige subtiliteit naar voren gebracht: d'r bestaat geen enkele twijfel over wie de witte en de zwarte zijn; eindeloze extreem-rechts-conservatieve monologen schreeuwen om weerlegging; en de pretentie van nuance is nergens overtuigend.

Die laatste tekortkoming, de ongenuanceerde presentatie, kan ik op zich nog door de vingers zien: extreem-rechts en een zwart oorlogsverleden zijn onderwerpen die regelmatig een kordate stellingname kunnen gebruiken (ook misschien met het oog op het gebruik van dit boek in het onderwijs). Maar in combinatie met een doelloos zwalpend hoofdpersonage houdt dat -- voor mij althans -- in dat Vallen er niet in slaagt mij geïnteresseerd te houden. Spijtig: dit had zo'n goed boek kunnen zijn. ( )

Zoals elk jaar brengen Lucas en zijn moeder de zomer door in het huis van zijn grootvader, ver weg van de hoofdstad. Deze zomer is evenwel anders: zijn grootvader is gestorven, en voor het eerst beginnen de mensen in de stad over zijn oorlogsverleden te praten. Wanneer de jonge danseres Caitlin - Lucas' Amerikaanse vriendinnetje van jaren geleden - weer opduikt, wordt alles nog een stuk ingewikkelder.

Omdat niemand hem uitleg wil geven, sluit Lucas vriendschap met Benoît, een man die voor iedere vraag een antwoord heeft en hem betrekt bij acties waarbij ze 'orde op zaken stellen'.
'Word niet zoals je grootvader,' waarschuwt zijn moeder. Hij slaat haar woorden in de wind, tot er een 'ongeval' gebeurt waarin Caitlin haar voet verliest. Als Benoît de gelegenheid aangrijpt om Lucas tot grote zondebok te maken, raakt hij zijn laatste houvast kwijt.

Een intrigerende, sfeervolle roman over een broeierige zomer waarin de dingen langzaam maar zeker uit de hand lopen. ( )

This book would probably have felt more thought-provoking and powerful if the character of Lucas didn't seem quite so hopelessly flat. ( )