Harry van Wijnen

Recensie door: Harold Janssen Alle recensies van Harold Janssen
Elke tijd heeft zo z'n eigen mores. Het tijdvak vermeld in de titel wordt geduldig en minutieus tot leven gebracht door oud NRC-redacteur en hoogleraar perswetenschappen Harry van Wijnen. Hij doet dat aan de hand van het leven van George van Beuningen, die als havenbaron en mecenas een grote stempel drukte op de economische ontwikkeling van Rotterdam en wiens nalatenschap nog altijd doorklinkt in het tweede deel van de naam van het grote museum van de Maasstad. Ja die. Grootvorst aan de Maas, noemt Van Wijnen deze intrigerende figuur in de subtitel.

Daniel George van Beuningen - vanaf een bepaald moment net als K.P. van de Mandele aangeduid met zijn voorletters - is een echte spelbepaler. Zo weet hij niet alleen voor zichzelf fortuin te maken, maar is hij de drijvende kracht achter het Feyenoord-stadion De Kuip, de mechanisatie van de arbeid in de Rotterdamse haven, verwoed kunstverzamelaar die een enorme hoeveelheid Nederlandse kunst weer terugbrengt naar ons land... Van Wijnen heeft meer dan 500 bladzijden nodig om het allemaal te beschrijven. Uit het papier verrijst een ondernemer in hart en nieren, die kansen eerder ziet dan anderen en ze ook meteen verzilvert. Twee namen spelen in deze biografie een hoofdrol, die van de Steenkolen Handelsvereeniging (SHV) en die van de Koenings-collectie.

Die SHV onstaat als een aantal kolenhandelaren die allen handelen in Duitse steenkool samen een sigaar roken en besluiten de onderlinge concurrentie te staken. U begrijpt, mededingingsautoriteiten moesten nog worden uitgevonden. D.G.'s vader neemt het initiatief daartoe en wordt ook de baas van het consortium. Ook ene F.H. Fentener van Vlissingen doet mee. Vele jaren zouden beide families een zeer lucratieve samenwerking hebben (ook zijn er talloze familieverbanden waardoor de hele geschiedenis het karakter van een dynastie heeft), totdat kleinzoon Jan Fentener van Vlissingen in 1954 de Van Beuningens tegen een fors bedrag uit de SHV weet te werken. 'Omdat ze van ons afwillen,' is de verklaring die aanvoerder George zijn pruttelende familieleden geeft.

George wordt in het begin van de vorige eeuw naar Rotterdam gezonden om daar de SHV-vlag te planten. Hij doet dat voortvarend en in korte tijd bouwt hij de vestiging van het Utrechtse SHV uit tot een van de grootste en meest succesvolle havenbedrijven die de stad ooit gekend heeft. Anders dan het hoofdkantoor heeft Van Beuningen veel aandacht voor de gewone man. Zo zint hij jarenlang op een manier om het leed van de kolensjouwers te verzachten. Die moeten met tachtig kilo op de nek uit de lichter klimmen, de vracht dan over een Rijschip sjouwen en dan nog een ladder van twintig tot dertig sporten opklimmen om de zak met kolen in de bunkers van het stoomschip leeg te storten. In Amerika vindt hij uiteindelijk de oplossing voor de bunkermechanisatie waarnaar hij op zoek is. Omdat hij nog wat tijd over heeft, brengt hij een bezoek aan U.S. Steel. Het valt hem op dat deze hoogovens niet zo efficiënt zijn als die hij in het Roergebied heeft gezien. Hij daagt de directie daarmee uit, die hem ervan overtuigt dat het goed gaat komen met het rendement. Hij koopt prompt aandelen en daarmee verdient hij zijn eerste miljoen.

Het is D.G. ten voeten uit. Hij betoont zich een sociaal werkgever, went stakingen af, verhoogt het rendement van het bedrijf (wat het in Utrecht goed doet) en zorgt en passent ook uitstekend voor zichzelf.

Veel aandacht besteedt Van Wijnen aan D.G. als kunstverzamelaar. Het verhaal over de Koenings-collectie, die Van Beuningen op slag van oorlog verwerft, neemt daarbij een centrale plaats in. Een kwart van de prenten verkoopt hij door aan de Duitsers ten behoeve van het Führermuseum in Linz , vangt daarmee vier ton meer dan hij voor de hele collectie betaald heeft en schenkt de rest van de collectie aan museum Boijmans (toen nog zonder van Beuningen) om na de oorlog waardering te oogsten dat hij driekwart van de collectie voor Nederland heeft weten te behouden. Ook na Van Wijnens minutieuze onderzoek blijft het een vreemde geschiedenis, maar ons interesseert vooral iets dat in de marge wordt genoemd. Het blijkt namelijk dat SHV's grootste concurrent, de Scheepvaart- en Steenkolenmaatschappij (SSM) een geheime dochter is van Unitas, de voor speciale beleggingen opgerichte zusteronderneming van de SHV. De laatste stelt de prijzen van beide ondernemingen vast en houdt alleen de schijn van onderlinge concurrentie in stand.

Is D.G. van Beuningen 1877-1955 daarmee een managementboek? Laat ik het genoegen om die vraag te beantwoorden aan de lezer laten, want eenmaal op gang laat dit boek je niet meer los. Het is kunst, geschiedenis en Dynasty ineen. Je herkent de stad, de bedrijven, de namen. Het gaat over plannen, maar elk plan ook meteen weer los kunnen laten. Over kansen zien en ze benutten. Over risico's en verlies nemen. In elk geval is het boek een lesje ondernemerschap, iets wat Nederland in onze tijd net zo hard kan gebruiken als in de dagen van D.G.
Harold Janssen is directeur van DeLimes | organisatieontwikkeling.
Interessante link
http://www.delimes.eu… (más)