Jabik Veenbaas

Dit boek is verschenen in de serie "De essentie van...". Helaas beperkt Veenbaas zich niet tot de essentie van Kant, maar bespreekt hij praktisch alle werken van Kant uit zijn kritische periode, inclusief korte essays. Het gevolg is dat de besprekingen noodgedwongen oppervlakkig blijven. Ook is de aandacht onevenwichtig verdeeld. Kants hoofdwerk, de KrV, krijgt 10 pagina's. Kants godsdienstfilosofie en antropologie daarentegen krijgen elk zo'n 15 pagina's. Centrale begrippen als het 'synthetisch apriori' of 'transcendentaal idealisme' komen in het boek niet voor. Wel wordt er lang stilgestaan bij trivialiteiten als hoe Kant meende dat een gezamenlijke maaltijd genoten dient te worden. Niet aan te raden voor een introductie tot Kants filosofie.… (más)

Te beginnen met Spinoza, worden nog veertien andere ‘spraakmakende’ denkers voor het voetlicht geplaatst. Allen hebben, binnen hun eigen context, bijgedragen aan de kernwaarden van wat we ‘De Verlichting’ noemen.
Het boek begint met het antwoord dat Immanuel Kant in 1784 formuleerde op de vraag wat eigenlijk Verlichting betekent. “Het ontkomen van de mens aan de onmondigheid waaraan hij zelf schuldig is” en “onmondigheid is het onvermogen om je van je eigen verstand te bedienen zonder de leiding van een ander.”
Even het boek terzijde leggend, en deze citaten even laten doordringen om vervolgens alleen maar oppervlakkig de huidige maatschappij te bekijken, dat zou je mogen concluderen dat er van die Verlichting niet veel terecht is gekomen.
En laat dat nu precies de reden zijn waarom Veenbaas dit boek schreef. Hij brengt in de beschrijving van de verschillende denkers het onmisbare element van de dynamiek naar voren; van het zoeken naar nieuwe waarden. Vrijheid is niets, bevrijden is de voortdurende activiteit die aan het begrip een permanente actualiteit meegeeft. De auteur slaagt daarin volledig, en daardoor is een zeer lezenswaardig boek ontstaan.
De kracht van De Verlichting, zo eindigt het boek, ‘is haar zuiverende impuls, en haar besef dat de zoektocht naar geestelijke waarden voortaan een zaak zal zijn van de wankelende, vragende mens zelf.’

En ja, dan kom je uiteindelijk zelf ook tot de vraag naar de zingeving van wat we nu eenmaal “de verlichting” zijn gaan noemen. Al die denkers, de één nog meer dan de ander, baseren zich natuurlijk op de veronderstelling dat er aan de mens en zijn omgeving nog wel wat te ‘sleutelen’ is, zeker wanneer hij tot zelfstandig denken is te bewegen. Inmiddels weten we uit diverse recente onderzoeken dat op dat soort premissen wel wat valt af te dingen. We kunnen en zullen in de toekomst meer kunnen begrijpen, maar of dat de mens zal verheffen………

Enfin, een boek dat je ontspannen kunt lezen en dat opvalt door een helder taalgebruik; en dat is zeker bij filosofische werken een opvallend fenomeen.… (más)