P. J. A. N. Rietbergen

De Nijmegense historicus Peter Rietbergen geeft in dit boek een ruim overzicht van manieren waarop het verleden voorgesteld wordt buiten het vakgebied van de klassieke historisch-wetenschappelijke vakliteratuur. Dat levert interessante hoofdstukken op over historisch gebouwen, historie-schilderkunst, historische romans, opera’s, maar ook films, documentaires en uiteraard ‘games’.
Terecht toont hij aan dat dit evenzeer “verbeeldingen van het verleden zijn” als de vakliteratuur, en dat ze zelfs een veel ruimer publiek bereiken dan de gespecialiseerde publicaties van dames en heren professoren en dus ernstig genomen moeten worden. De naam “Clio’s stiefzusters” is daarmee zeker een goede vondst. En ook de omschrijving “verledenverbeeldingen voorbij de wetenschap” houdt in zekere mate steek. Maar het nevralgieke punt is natuurlijk hoe die twee zich met elkaar verhouden, en vooral wat je kan zeggen over het waarheidsgehalte van elk van beiden. En daar blijft dit boek heel ambigu over.
Rietbergen toont overtuigend aan hoe die alternatieve verledenverbeeldingen systematisch gebruikmaken of op zijn minst verwijzen naar het professionele werk en dus ook naar de nieuwe inzichten die daarin geleidelijk groeien. Maar nog meer dan de vakhistorici lenen de “stiefzusters” zich tot allerlei andere, hedendaagse agenda’s. Zo staat het nationalisme extreem op de voorgrond in de historische romans en historie-schilderkunst van de 19de eeuw, en leenden heel wat 20ste eeuwse schrijvers zich tot ideologisch dienstbetoon in hun voorstellingen van het verleden, net als games op dit moment door sommige regimes bewust ingezet worden om de beeldvorming van hun bevolking te sturen.
Rietbergen is nogal ambigue over de vraag naar de waarde van die andere verledenverbeeldingen. Hij veegt ze dus zeker niet van tafel, integendeel, uit zijn woordgebruik blijkt duidelijk dat hij ze in zekere mate verdedigt en zelfs legitimeert. Want tegelijk wijst hij voortdurend op de realiteit dat ook vakhistorici kinderen van hun tijd zijn en dus ook impliciet of expliciet beïnvloed worden door de agenda van hun tijd. Alleen over games en speelfilms is hij eerder negatief, omdat daarin volgens hem het plat-commerciële aspect veel te zwaar doorweegt.
Voor mij is dit boek een gemiste kans. Uiteraard is het niet zinvol om een zwartwit-oordeel te vellen en vakhistorici als de goeden en de andere verledenverbeelders als de slechten voor te stellen; de gradaties zijn veel grijzer getint. En uiteraard moeten die alternatieve verbeeldingen ernstig genomen worden en is het dédain van professionele historici niet op zijn plaats: geschiedenis is niet het bezit van vakmensen. Maar Rietbergen onderstreept te weinig het belang van goede, systematische studie van het verleden volgens de regels van de kunst, om te kunnen wegen op de andere verledenverbeeldingen.
Er staan ook een paar eigenaardige of op zijn minst slordige beweringen in het boek: zo was het echt niet de Sovjet-Unie die Nazi-Duitsland aanviel in de Tweede Wereldoorlog; en herhaaldelijk onderstreept Rietbergen in het stuk over games dat het verleden écht voorbij is; ik begrijp wel wat hij daarmee bedoelt, maar het is op zijn minst onzorgvuldig, ook voor vakhistorici. Ondanks die gebreken biedt Rietbergen met dit boek toch een interessante en uitdagende inkijk in verledenverbeeldingen voorbij de wetenschap.… (más)

The book is exactly what it says - a short history on the country since prehistoric times. It was translated from the Dutch by someone who is pretty good, but not perfect, with English. While some things were typos, others were clearly lost in translation, leaving me scratching my head a few times. Other than that, my only serious objection is the lack of maps. The author assumes you're going to know where all these place names are actually situated. There was one map circa 1300 but it was pretty small and I had a hard time making out the names. Still, for a crash course on The Netherlands, it's very good. 3 stars.… (más)

Een goede biografie hoeft niet lang te zijn: dat bewijst dit boekje over het leven van de eerste (en enige Franse) koning van Nederland, Lodewijk Napoleon. Rietbergen schetst in 118 pagina's de directe aanloop naar, en het koningschap zelf (1806-1810). Belangrijke resultaten van dat koningschap passeren de revue: op economisch gebied, politiek, en cultureel. Helaas wordt er weinig aandacht besteed aan de periode na het vertrek van Lodewijk. Ondanks dat dit de 2e herziene druk is uit 2011, zijn toch enkele storende fouten in de tekst blijven staan: "de koning in" (o.a. pag. 21) waar toch écht sprake moet zijn van de koningin; en "koning schap" (pag. 45, 103) - of betreft het hier taalpurisme?… (más)

Dit boek van de befaamde cultuurhistoricus Rietbergen schetst aan de hand van analyses van teksten over India en het Verre Oosten van tal van Europese culturele coryfeeën tussen 1750 en nu (bv. Novalis, Herman Hesse, Walt Whitman, Slauerhoff, Roberto Rosselini, Louis Malle...) de fascinatie die de Europese intellectuele elite voor India had. In hun vaak door romantische ideeën gevoede verbeelding waren ze op zoek naar de "wortels van de beschaving", naar een andere wereld, naar een nog niet onttoverde beschaving. Ze projecteerden deze beelden op het land: "India was voor hen soms een spiegel, soms een venster" Een prachtige nuancering van en zelfs correctie op Edwards Saids klassieker "Orientalism". Rietbergen laat geen kans voorbij om te polemiseren met Said en de "Saidanen", die volgens hem de laatste decennia het cultuur-antropologische discours aan de universiteiten domineren, en de leerstoelen onder mekaar verdelen. Volgens Rietbergen is hun marxistisch-foucaultiaanse benadering en discoursanalyse véél te eenzijdig-reductionistisch. De westerse verbeelding van de Arabische en Aziatische wereld wordt door hen louter voorgesteld als een imperialistisch-instrumentaal discours van intellectuelen in dienst van koloniale grootmachten. De auteur ontkent natuurlijk niet dat dit in heel wat gevallen een belangrijke rol speelde maar hij toont overtuigend aan dat er ook tal van van voorbeelden zijn waarin héél andere motieven op de voorgrond traden. Toch lijkt Rietbergen in behoorlijk wat passages soms meer dan hij wil toegeven zelf schatplichtig aan Said. Maar - zoals Said en zijn leermeester Freud de voorbeelden uitpikten die in hun kraam pasten - focust hij toch wat meer op intellectuelen die in een romantische traditie te situeren zijn. Overigens kent de auteur zijn cultuurrelativistische mantra's en is hij ook heel schatplichtig aan een dergelijke cultuurrelativistische benadering: "Waarom zou het individu moeten prevaleren boven het collectief, waarom is een democratie beter dan een sterk geleid politiek-sociaal systeem ? Het antwoord lijkt vooralsnog, cultuurbepaald." Said krijgt dan ook een veeg uit de pan dat hij zelf vergat dat Saids eigen benadering en denken paradoxaal genoeg zelf een exponent is van een typisch westers-intellectuele traditie. Een voortreffelijk, doorwrocht, boeiend en inspirerend boek zonder meer.… (más)