Linda Polman

Als je weer eens op het nieuws ziet of in de krant leest dat er weer (of nog steeds) een probleem is door overstroming, droogte, honger, enz... en de hulporganisaties weer x-aantal miljoenen Euro's (of andere valuta) vragen, denk je "wat? alweer? is dat nog niet opgelost?". Dus wil je eens de andere kant van de medaille zien en dan komt De Crisiskaravaan als een geschenk uit de hemel, bij manier van spreken.

Op verheldere wijze vertelt Linda Polman over hoe organisaties (NGO's en particuliere organisatietjes) elkaar bekampen qua hulp bieden, want die laatste denken dat ze het beter kunnen, omdat de andere te groot en log zijn. Niets is minder waar, want vaak ontbreekt het hen aan ervaring en kennis, ook al is de geste goedbedoeld. De mensen steunen maar, storten maar Euro's zonder eigenlijk te weten: wordt dat geld wel goed besteed, waarvoor het gestort wordt? Waar blijft het plakken?

In dit boek kom je te weten dat er inderdaad gesjoemeld wordt, niet alleen door die organisaties (dure reizen, hotels, enz...), maar ook door hulpbehoevenden (gewonden, zieken, rebellen, regeringen, ...) die proberen munt te slaan uit de hulp: bijv. onzinnige taksen opleggen, goederen verkopen (ondanks dat ze die wel nodig hebben) voor bijv. wapens zodat de strijd kan verdergezet worden, enz.

De media geeft ook geen correcte weergave van de situatie (bijv. Rwanda 1994 - hutu vs tutsi, hoe de hutu's als de slachtoffers werden aanzien, terwijl de tutsis in principe meer slachtoffer waren), en de reporters willen blijkbaar dat alles betaald wordt door de organisatie over wie ze een artikel of reportage maken. De hypocrisie alleen al, en niet alleen bij hen.

En ga zo maar door. Ja, de hulporganisaties worden negatief in beeld gebracht, misschien onterecht, maar toch zeker gedeeltelijk terecht (gezien de concurrentiële praktijken en de neutraliteitsbeginselen die ze op de een of andere manier misbruiken in het kader van sponsoring).

Linda Polman geeft zelf geen oplossingen, want het probleem is te wijdverspreid om zomaar DE oplossing te geven. Hulp geven: ja of nee? Zo makkelijk is het niet. Ja, want mensen in nood moeten toch geholpen worden. Nee, want dan ga je het gesjoemel aanmoedigen, zullen rebellen, warlords, enz.. de situatie misbruiken om nog meer hulp te kunnen krijgen. En de vicieuze cirkel draait door.

Besluit: zeker een aanrader als je de andere kant van de medaille wilt zien, als je het zelf verdacht vindt dat bepaalde situaties nog steeds niet zijn opgelost, of als hulporganisaties weer om miljoenensteun komen vragen. Enige kritische kijk op de zaak mag wel. Zoals met andere zaken.… (más)

Linda Polman (° Amstelveen 1960) is free lance journaliste die o.a. artikelen schreef voor De Volkskrant, NRC Handelsblad, The Guardian, The Times. Ze is vaste columniste in “Wordt vervolgd”, het blad van de Nederlandse afdeling van Amnesty International. Ze is een 68-er?

Samenvatting
Polman duwt ons met de neus in een andere ongemakkelijke waarheid, namelijk dat oorlogvoerende partijen alles gebruiken dat in hun kraam past vb. de noodhulp die gestuurd wordt om hun slachtoffers te helpen, pikken ze in om zelf meer eten en medische verzorging te hebben. Wat ze niet direct nodig hebben verkopen ze om met de opbrengst wapens en munitie te kopen en/of op een bankrekening van hun leiders te storten in één of ander belastingparadijs.
Het dilemma van al wie noodhulp levert is of ze die “zonder onderscheid des persoons” verstrekt en een belangrijk deel naar de kant ziet gaan van de partij die de noodsituatie heeft veroorzaakt, en dat het leed daardoor meestal groter wordt en langer duurt, of dat ze enkel noodhulp verstrekt waar alle partijen de “humanitaire ruimte” respecteert, die het vluchtelingenkamp verondersteld wordt te zijn. Tot nog toe gebeurd het tweede heel uitzonderlijk.
Polman verduidelijkt wat de praktijk eind 20e eeuw in Rwanda/Goma was en begin 21e eeuw in Sierra Leone/Freetown, in Afganistan/Kabul, en in Somalië en Eritrea. Donor landen storten geld naar de VN dat ze tijdens een donorconferentie na weer een noodtoestand hebben toegezegd. Enkele coördinatoren van NGO’s die zich met noodhulp bezighouden reppen zich zo snel mogelijk naar ter plekke en beginnen projectvoorstellen uit te werken met prijskaartje om zoveel mogelijk van het aangekondigde geld naar hun activiteiten te kanaliseren. Een belangrijke manier om gekend te worden en de noodzaak van meer hulp en nog meer geld te verrechtvaardigen, is journalisten en tv ploegen uit te nodigen en rond te leiden ter plekke, en ervoor te zorgen dat de meest meelijwekkende beelden en verhalen de wereld rondgaan. I scratch your back and you scratch my back.

Over de efficiënte besteding van dat geld hoor je op het thuisfront niets, en over het nut van de afgewerkte projecten om de nood te blijven lenigen ook nadat de hulpverleners vertrokken zijn, meestal ook niets.
De schrijfster nam de moeite om aan de hand van de resultaten van concrete “negociations for access” van NGO’s met de plaatselijke machthebbers, een percentage te ramen van hoeveel hulp terecht kwam bij voor wie die bedoeld was. En om de NGO verantwoordelijken ter plekke daarmee te confronteren. Die schoven de verantwoordelijkheid hiervoor af op ”de politiek” of de “oorlog”, maar zeker niet die van henzelf.
Polman ziet het probleem, maar heeft geen pasklare oplossing. Ze roept haar collega’s en de NGO’s die noodhulp verstrekken op, om hun koppen niet in het zand te steken en te erkennen dat er pragmatisch en realistisch moet afgewogen worden of het sop de kool wel waard is. En dat de onderhandelingspositie van de NGO’s sterker is als ze aan hetzelfde zeel trekken tegen de plaatselijke leger en/of rebellenleiders, dan wanneer ze elkaar proberen vliegen af te vangen.

Eigen commentaar
Ik mis in het boek de reden waarom donorlanden, de USA en de EU op kop, op donorconferenties hun duit in het zakje blijven doen. Is dat “voor de binnenlandse tribune” om de kiezer het gevoel te geven dat ze toch wel “humaan “ zijn, en “en passant” de populariteit van de verantwoordelijke minister of president en zijn kans op herverkiezing te vergroten, of heeft het meer te maken met grotere politieke invloed in het land in nood? Dat laatste lijkt me vergezocht omdat de noodhulp duidelijk niet effectief is, en voor een groot deel bij de verkeerden terecht komt. Of is het vooral om te voorkomen dat die opgejaagde en mishandelde mensen als politiek vluchteling zouden proberen te emigreren naar het donor land?

In de tijd dat Henri Dunant het Rode Kruis oprichtte vochten er vooral reguliere nationale legers tegen elkaar. Het rode kruis was een goedkopere oplossing voor de oorlogvoerende landen door minder ziekenhuiskosten. Nu worden lokale bewoners mishandeld en opgejaagd door al die een kalasjnikov in de hand houden, en waar een onschuldige dode of verminkte meer waard is dan een “gezonde” levende, als die meer noodhulp oplevert voor de moordenaars.

Bij het beoordelen van noodhulp ga ik verder dan palaveren over het sop en de kool. De vraag moet expliciet gesteld worden wat de opbrengst is van elk miljoen € of $ donorgeld, in termen van hoe snel de toestand ter plekke daarmee verholpen wordt tot het punt dat geen hulp van buitenaf meer nodig is. Het kan niet de bedoeling zijn dat de miserie eeuwig blijft doorgaan, gesmeerd met buitenlands geld. En bij het kiezen waar te helpen, moet de voorkeur gegeven worden aan situaties waar veel slachtoffers op korte termijn terug op weg worden geholpen (= resultaat met objectief meetbare criteria), eerder dan aan de rekbare “ernst van de toestand” of “hoogdringendheid” (= nood).… (más)

The examples may already be familiar to readers who follow African affairs closely. But Polman does a very good job of supporting her thesis that simply providing humanitarian aid to people in "crisis zones" without concern for the ways aid may fuel or otherwise affect a conflict is irresponsible at best and often morally reprehensible. Also, she makes the point that aid has become a big business for some organizations, and while they may technically be "non-profit" there is plenty of personal gain, including big salaries and big lifestyles, on offer for some aid administrators.… (más)