Maria Golia

De muziek van saxofonist, violist, trompettist en componist Ornette Coleman staat niet bekend als de makkelijkste muziek maar vind ik wel zeer de moeite waard. Ik koester zijn elpee The Shape Of Jazz To Come en ik weet wel iets over de man maar wilde toch graag deze biografie lezen met de ondertitel The Territory And The Adventure. De auteur is Maria Golia en zij was manager van één van de eerste progressievere muzieklocaties in de Verenigde Staten, de Caravan of Dreams in Fort Worth, Texas, de geboortestad van Coleman. We gaan het er nog over hebben.

Net zoals bij andere biografieën hoef ik niet zijn levensverhaal hier na te vertellen, daar leest u het boek zelf maar voor. Ik wil wat dieper ingaan op wat Coleman voor de muziek en de jazz in het bijzonder betekend heeft. Van saxofonist Charlie Parker heb ik dat al eens getracht te duiden, maar de auteur brengt het als volgt;

If jazz were een aircraft, the New Orleans trumpeter Louis Armstrong winged it over the Atlantic, saxophonist Charlie Parker shattered the sound barrier, and Ornette Coleman achieved escape velocity, forging a breakaway art appropriate to the Space Age, often referred to as “free jazz”.

Dat is nogal wat en het begon in Fort Worth, toen Coleman erachter kwam dat hij de saxofoon en de muziek iets anders hanteerde dan anderen. Hij speelde de bekende jazz-standard Stardust met een band in een club en als hij aan zijn solo wil beginnen voelt hij ineens dat het anders moet;

I was dragged because I could hear all these other notes I could play to the [chord] changes of Stardust. The people were out there just slow dragging…so I just started playing all the things I could think of to the changes without touching the melody. And then a guy hollered out, “Get on the melody, get on the melody!” And then I realized…I was already playing the melody [from the outside] and this guy didn’t know it.

Het is een manier van spelen die hem onderscheidt van de anderen maar die niet altijd serieus werd genomen, ook niet door beroemde collega’s uit het vak. Saxofonist Dexter Gordon, drummer Max Roach en trompettist Clifford Brown namen hem in de maling, helemaal toen hij met een plastic saxofoon aan kwam zetten die hij bespeelde. Verder ging hij zich kleden in opvallende pakken én werd hij vegetariër en dat pastte niet in het toenmalige beeld van een jazzmuzikant.

Toch deed hij geen concessies en er waren ook mensen die wèl in hem geloofden, zoals saxofonist Sonny Rollins. Hij kreeg zelfs een platencontract en bleef in clubs optreden hoewel dat niet altijd een succes was, zoals bij de Hillcrest Club;

Ornette’s first decent gig in Los Angeles lasted less than a month before the Hillcrest’s owner “realized he could no longer afford having an atomb bomb go off in his club every night.”

Toch wint de aanhouder en naast spelen gaat hij ook componeren en wel een strijkkwartet. Hij trekt zich ook even terug van het podium om viool en trompet te leren spelen. Ook gaat hij naar Europa waar hij een zeer succesvolle tournee beleeft. Hij zou er onder meer optreden met Yoko Ono en hij legt zich steeds meer toe op andere vormen van kunst. Overal ziet en hoort hij muziek in. Hij vindt medestanders en dat leidt uiteindelijk tot de oprichting van een progressief muziekcentrum in Fort Worth, zijn geboorteplaats. De oprichters haalden hun inspiratie uit het transcendentalisme, surrealisme, de ‘beat dichters’, het Tibetaans boeddhisme, de werken van Brecht, Artaud, Burroughs en nog heel veel andere bronnen. Coleman speelt op de opening van het centrum, waar een levensgrote muurschildering de grote jazzmuzikanten van die tijd weergeeft en waar een grote geodetische koepel op het dak staat.

Coleman pakt ook in zijn muziek meer uit en schrijft een stuk voor symfonie-orkest én zijn nieuw opgerichte band Prime Time. Het stuk heet Skies of America en de dirigent moest ook even wennen;

I got the score and no one knew what to do with it. The notation was not accurate, rhythmically. I was familiar with some of [Ornette’s] recordings and having known Ornette I had an idea of what he was doing…the concert ended up being very successful, which was kind of magic.

Het is een voorbeeld van iemand die volstrekt zijn eigen weg gaat en soms niet wordt begrepen, maar soms de mensen mee krijgt en dan toch veel succes heeft. Ook zijn buitenlandse reizen beïnvloeden hem en met name zijn reis naar Marokko. Alles verwerkt hij in zijn muziek. Hij verwacht ook het nodige van zijn bandleden. Hij wil niet dat ze spelen wat hij speelt, hij wil verrast worden. Hij zei ooit tegen gitarist Kenny Wessel;

“You’re playing roadmaps,…I don’t want you to play what you know, I want you to play what you don’t know.”

Gelooft u mij, daar komt de meest spannende muziek van. Gelukkig heeft Coleman ruimschoots de erkenning gekregen voor zijn kunst. Hij stierf in 2015 en mocht 85 jaar worden. De Caravan of Dreams? Het is inmiddels een steakhouse; tijden veranderen, zong een andere artiest al eens.… (más)